Di çarçoveya Pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk de ku ji hêla Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan ve hat destpêkirin, Tevgera Azadiya Kurd di 26'ê Cotmehê de li quntarên çiyayên Qendîlê civîneke çapemeniyê li dar xist û biryara xwe ya vekişîna hêzên xwe ji bo "Herêmên Parastina Medyayê" ragihand. Di daxuyaniyê de hat diyarkirin ku ev biryar wekî beşek ji qonaxa duyemîn a pêvajoyê hatiye dayîn û pêwîstî bi "hiqûqeke veguhêz" hat destnîşankirin. Çendî Komîsyona Hevgirtina Neteweyî, Biratî û Demokrasiyê ya ku li meclisê hat avakirin nêzîkî dawiya guhdarîkirinan dibe, lê hîn jî ne diyar e ku ew ê di vê mijarê de çi rêziknameyên qanûnî pêşniyaz bike.

 

Nûnerên partiyên siyasî û rêxistinên civaka sivîl ên ku em li Wanê bi wan re axivîn, rexne li dewlet û desthilatê girtin û gotin ku pêvajo tenê bi hewldanên hevbeş dikare pêş bikeve. Hevserokê Partiya Herêmên Demokratîk (DBP) a Wanê Cemal Demîr got: "Tevî van hemû gavên girîng ên ku ji hêla birêz Ocalan û PKK'ê ve hatine avêtin, dewletê hîn jî gavên pêwîst neavêtine. Belê, komîsyoneke meclisê hat avakirin, lê tiştek din çênebûye. Ev tenê têrê nake. Divê tavilê gav bên avêtin da ku piştgiriya pêvajoyê were kirin û ber bi qonaxeke nû ve biçe. Divê ev pêvajo bibe qanûn. Ev pêdiviya herî mezin e."

 

Demîr destnîşanî li pêwîstiya lezgîn a pêşîgirtina li binpêkirinên mafên mirovan û derxistina qanûnên nû ji bo girtiyan kir û got: "Ev pêvajo ne tenê ji bo tevgera Kurd û siyaseta Kurd, ji bo hemû gelên Rojhilata Navînê jî girîng e. Aştî, ji bo hemû gel, sazî û partiyan pêwîstiyek e. AKP, MHP û CHP hemû hewceyê vê pêvajoyê ne. Hemû beşên vê civakê bi hev ve girêdayî ne. Divê her kes ji bo jiyana hevbeş beşdarî vê pêvajoyê bibe."

 

'DEWLET PÊVAJOYÊ BI DERENGÎ DIXE'

 

Hevseroka Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) Gulşen Kurtê destnîşan kir ku tevî gavên berbiçav û zelal ên Tevgera Azadiyê ya Kurd, dewlet û desthilat pêvajoyê bi derengî dixin. Gulşen Kurtê got: "Helwesta bêdil a dewletê rewşeke nepejirandî afirandiye. Rastiya ku komîsyona ku di meclisê de ji bo şopandina pêvajoyê hatiye damezrandin, ji bilî guhdarîkirin û civînên rûtîn sê meh in tu gavên qanûnî an siyasî yên berbiçav neavêtiye, di raya giştî de bêbaweriyek kûr û fikar li hember dewletê çêkiriye."

 

AZADIYA FÎZÎKÎ YA ABDULLAH OCALAN

 

Gulşen Kurtê diyar kir ku gavên herî berbiçav ên ku divê bên avêtin, ew in ku azadiya fizîkî ya Abdullah Ocalan misoger bikin û got: "Divê desthilat pêvajoyê tenê bi axaftinê sînordar neke; divê bi lez û bez bingeha hiqûqî û siyasî ava bike. Divê hemû qanûnên sînordar ên ku ziman û nasnameya Kurdî hedef digirin bên betalkirin. Divê qanûnên demokratîk ên ji bo girtiyên siyasî werin derxistin. Divê rêziknameyên qanûnî yên ku dê xweseriya demokratîk di rêveberiyên herêmî de xurt bikin bi lez û bez werin bicîhanîn. Neheqî, bêqanûnî, xizanî û wêrankirina xweza û jinan a ku îro li welêt tê jiyîn, ji polîtîkayên yekparêz, redker û înkarker ên ku bi salan e tên ferzkirin derdikevin. Gelê Kurd û hemû gel tenê bi avakirina paradîgmaya neteweya demokratîk û aştiyê ya ku ji hêla birêz Ocalan ve hat pêşniyazkirin, dikarin jiyaneke azad û wekhev bijîn, demokrasiyê ava bikin û van hemû neheqiyan bi dawî bikin."

 

Gulşen Kurtê anî ziman ku operasyon û polîtîkayên zordar ên desthilatê yên li dijî CHP'ê bandoreke neyînî li ser pêvajoyê kiriye û wiha domand: "Ev helwestên ku bi ruhê pêvajoya aştiyê re naguncin û bi demokrasiyê re naguncin, samîmiyeta desthilatê ya li hember aştî û pêvajoyê jî dixin ber pirsyarê. Pêvajoya aştiyê ya ku îro tê meşandin ne pêvajoyek teng e ku tenê ji hêla desthilatê ve tê meşandin. Ew pêvajoyek e ku hêviyên hemû partiyên muxalefetê, rewşenbîr û nivîskaran, hemû saziyên demokratîk û raya giştî dihewîne. Ji bo ku ev pêvajoya aştiyê bi awayekî saxlem bimeşe, misogerkirina demokrasî û hawîrdoreke hiqûqî ya li gorî ruhê aştiyê dê vê aştiyê ji bo Tirkiyeyê veguherîne aştiyê."

 

'MAFÊ HÊVIYÊ'

 

Hevserokê Komeleya Alîkarî û Piştevaniya bi Malbatên Girtiyan û Hikumxwaran re ya Wanê (WAN TUHAY-DER) Osman Başakê diyar kir ku li girtîgehan, ku yek ji navendên sereke yên binpêkirinên mafên mirovan e, pêkanînên cudakar û neqanûnî yên li dijî girtiyan berdewam dikin. Başak diyar kir ku tevî pêvajoya berdewam jî, neheqî li girtîgehan berdewam dikin. Başak destnîşan kir ku her çend Tevgera Azadiyê ya Kurd di demên dawî de bi berdewamî gavên erênî ber bi aştiyê ve avêtibe jî, dewletê tu gavên berbiçav û erênî neavêtiye. Başak got: "Wekî komeleya malbatên girtiyan, em bang li dewletê dikin ku guh bide banga birêz Ocalan û gavên ku Tevgera Azadiyê ya Kurd avêtine. Em dixwazin li Tirkiyeyê aştiyeke birûmet û mayînde pêk were. Daxwaza me ya yekem ew e ku 'mafê hêviyê' ji bo hemû girtiyên siyasî, bi taybetî jî ji bo birêz Ocalan, were bicîhanîn."

 

'ÊDÎ EM NAXWAZIN XWÎN BIRIJE'

 

Hevserokê Komeleya Alîkarî, Piştgirî, Çand û Yekîtiyê bi Malbatên ku Xizmên Xwe li Dergûşa Şaristaniyan Winda Kirine re (MEBYADER) Yusuf Dundar diyar kir ku neçareserkirina pirsgirêka Kurd bi salan e bûye sedema gelek windahiyan. Dundar anî ziman ku sedema ku pêvajoyên çekdanîn û vekişîna PKK'ê li bara gel bûbe cihê xemgîniyê ev e ku ew PKK'ê wekî "hêza xwe" dibînin. Dundar destnîşan kir ku raya giştî ji gavên ku Tevgera Azadiyê ya Kurd avêtine bawer dike û pê bawer eku û got ku êrişên li ser merasîmên cenazeyên gerîlayan tevî vê pêvajoyê jî berdewam dikin. Dundar got: "Malên sersaxiyê ku ji bo her kesî vekirî ne, ji bo malbatên gerîla nayên vekirin. Ev bi fermana leşker û polîsan çêdibin. Di nav vê dewletê de hin mirovên xwînxwar hene ku vê pêvajoyê naxwazin. Wekî MEBYADER, em êdî vê xwînê naxwazin. Daxwaza me ewqas hêsan e. Em naxwazin cenazeyên leşker, polîs an gerîlayan werin. Hîn jî mirovên me hene ku nekarîne cenazeyên xwe bistînin ku cenazeyên wan di goristanên bêkesan de ne. Ev malbat hîn jî ji dozger, polîs û dadgehan daxwaz dikin ku cenazeyên xwe bistînin. Malbatên me bêriya cenazeyên wan dikin. Malbatên ku hezkiriyên xwe winda kirine êdî siyaseta şer naxwazin. Em daxwaz dikin ku tavilê dawî li xwînrijandinê were û ji bo aştiyeke mayînde û birûmet gav werin avêtin. Ev dewlet demeke dirêj e qanûnên xwe jî bicîh neaniye. Em daxwaz dikin ku ev qanûn werin bicîhanîn. Hin ji me di bin axê de ne, hinên din jî di girtîgehê de ne. Em dixwazin ev qanûn werin bicîhanîn da ku girtiyên me werin berdan. Em dixwazin cenazeyên di goristanên bêkesan de bistînin. Gelê Kurd di dema şer de her tiştê ku dikare tehemûl kiriye. Ji ber vê yekê, gelê Kurd ji bo her tiştî amade ye. Em baweriya xwe bi têkoşîna xwe û Rêberê xwe tînin."

 

'STATUYA KURDÎ'

 

Rêveberê Komeleya Pêşxistina Çand û Zimanê Kurdî (KURDÎGEH) Çetîn Ergîn diyar kir ku yek ji pêşîniyên sereke yên gelê Kurd statuya zimanê Kurdî û perwerdehiya bi zimanê dayikê ye. Ergîn wiha got: "Gelê Kurd her tim ji bo aştî û demokrasiyê amade bûye. Lê dewlet hîn jî li cihê xwe yê berê ye. Mînak, astengiyên li pêşiya zimanê Kurdî hîn jî nehatine rakirin. Zimanê Kurdî hîn jî di meclisê de zimanê nayê zanîn e. Dema ku ew diaxivin, mîkrofon tên girtin. Aştî nayê bidestxistin heya ku ziman û çanda Kurdî neyê qebûlkirin. Bêyî ziman, netewe tune. Her netewe, her civak bi wî zimanî heye. Ger Kurdî qedexe be û neyê axaftin, em nikarin behsa hebûna gelê Kurd bikin. Ji destpêkê ve daxwaza me statuya zimanê Kurdî ye."

 

MA / Ceylan Şahînlî - Ozlem Yacan