ADANA - İktidarın politikalarından palazlanan sermayedarlara karşı 2022 yılında hak mücadelelerini büyüten işçiler, "direne direne kazanacağız" sloganıyla başlattıkları eylemlerden sonuç aldı ve patronlara geri adım attırdı.
Koronavirüs (Kovid-19) salgınının tüm dünyayı etkisi altına aldığı 2020-2021 yıllarında en çok sömürülen kesimlerin başında gelen işçi ve emekçiler, 2022 yılını da hak gasplarına karşı verdikleri büyük mücadeleyle geçirdi. Sömürü çarkları arasında ezilmek istenen işçiler, yıl boyunca ekonomik kriz, iş cinayetleri, uzun çalışma saatleri, güvencesiz koşullar, ihraç, işten çıkarılma ve sürgün gibi birçok sorunla karşı karşıya geldi.
11 AYDA BİN 658 ÖLÜM
2022 yılında iş cinayetleri son bulmadı. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) verilerine göre; Ocak ayında en az 120 işçi, Şubat'ta en az 109 işçi, Mart'ta en az 122 işçi, Nisan'da en az 129 işçi, Mayıs'ta en az 178 işçi, Haziran'da en az 189 işçi, Temmuz'da en az 173 işçi, Ağustos'ta en az 188 işçi, Eylül'de en az 161 işçi, Ekim'de en az 162 işçi ve Kasım'da en az 127 işçi yaşamını yitirdi. Aralık ayı raporu açıklanmazken, 11 ay içerisinde iş cinayetine kurban gidenlerin sayısı en az bin 658 oldu. İş cinayetleri, en çok inşaat, taşımacılık, tarım ve maden işkollarında yaşandı.
MEVSİMLİK İŞÇİLER
İş cinayetleri, bu yıl da mevsimlik çalışmanın arttığı Mayıs-Eylül aylarında artış gösterdi. 11 ayda 327 işçi, mevsimlik çalışma için gittikleri yerlerde bindirildikleri araçların karıştığı trafik kazaları sonucu yaşamını yitirdi. En çok işçinin hayatını kaybettiği yer ise Bartın oldu. Amasra ilçesindeki maden ocağında 14 Ekim'de meydana gelen grizu patlamasında 42 işçi hayatını kaybetti. Sayıştay'ın, Amasra Müessese Müdürlüğü’ne bağlı madende patlamanın yaşandığı -300 derinlikte ani gaz degajı ve grizu patlama riskinin arttığı konusunda uyardığı ortaya çıktı.
ÇOCUK 'İŞÇİLER'
Çalışmaya zorlanan çocuklar da iş cinayetlerinden nasibini aldı. Verilere göre Türkiye'de 2 milyona yakın çalışmaya zorlanan çocuk mevcut. Çocukların çalıştırıldığı alanların başında yine tarım sektörü geliyor. 11 ayda 61 çocuk işçi hayatını kaybetti. Geçmiş yıllara oranda bu yıl 14 yaş ve altı iş cinayetlerine giden çocuk sayısında artış yaşandı.
MÜLTECİ İŞÇİ ÖLÜMLERİ
Aynı verilere göre, bu yıl emek ve çalışma koşulları için direnişte olan motokurye işçilerinden en az 50'si iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. Sayısı giderek artan ve daha fazla hak ihlaline maruz kalan mülteci işçilerin, iş cinayeti sonucu ölümleri de arttı. Bu yıl 84 göçmen işçi hayatını kaybetti. Bu işçilerin yüzde 67’sini Suriyeli ve Afganistanlı işçiler oluşturdu. Hayatını kaybeden bazı mülteci işçilerin kimlik bilgilerine dahi ulaşılamadı. Mültecilerin kayıtsız ve güvencesiz bir şekilde çalıştırılması bu durumun nedeni olarak gösteriliyor.
TÜRKİYE ÖLÜMLERDE BİRİNCİ!
Denetim mekanizmalarının işletilmemesi ve sermayedarları koruyan politikalar nedeniyle iş cinayetlerindeki artış sürerken, bu durum Türkiye'nin dünya ülkeleri arasındaki sıralamasını da yükseltiyor. Avrupa Birliği'nin (AB) resmi istatistik ofisi Eurostat ve Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) verilerine göre Türkiye, iş kazalarında en fazla insanın hayatını kaybettiği Avrupa ülkeleri sıralamasında birinci.
KÖTÜ KOŞULLAR
Kurdistan kentlerinden Karadeniz, Çukurova, İç Anadolu ve Ege bölgelerine çay, fındık, narenciye ve pamuk tarlalarında çalışmak için yola düşen işçilerin yaşadığı sorunlar yıl boyunca devam etti. Mevsimlik işçiler, iş cinayetlerinin yanı sıra düşük yevmiyeler karşılığında çalışmak zorunda kaldı. Barınmadan banyo ve tuvalet gibi günlük ihtiyaçlara, uzun çalışma koşullarından sağlık hizmetine erişime, çocukların bakım sorunundan temiz suya erişime kadar birçok sorun bu yıl da mevsimlik işçilerin yaşadıkları sorunların başında geldi. Mevsimlik işçiler ayrıca birçok kez ırkçı saldırıya maruz kaldı. Kastamonu, Ankara, Konya ve Manisa'da birçok Kürt, Suriyeli ve Iraklı işçi farklı tarihlerde ırkçı saldırılara maruz kaldı.
İşçi sınıfının yıl boyunca en büyük sorunu bir kez daha ekonomik kriz oldu. Yükselen enflasyona karşı aldıkları maaş ve ücretler eriyen işçiler, çalışma koşullarının düzeltilmesi ve "asgari değil insanca yaşayacağımız bir ücret" talebiyle direndi. Yıla damgasını vuran direnişlerin birçoğu sonuç verdi. 2022’de ülke genelinde sadece ilk iki ayda 108 grev gerçekleşti. Bu grevlerden 96’sında, işçiler düşük ücret zammına karşı iş bıraktı. Eylemlere en az 17 bin işçi katıldı.
KESİNTİSİZ DİRENİŞ
İzmir’de bulunan Özel Ege Şehir Hastanesi’nin farklı birimlerinde çalışan işçiler, Aralık 2021'de maaşlarının ödenmemesine karşı başlattıkları eylemi yıl başında da sürdürdü. İşçilerin eylemleri sonrası eksik maaşlar yatırıldı. Ancak işçilerin diğer talepleri olan SGK kodlarının düzeltilmesi, kıdem tazminatlarının ödenmesi ve hakları olan ücretin tamamının verilmesi yerine getirilmedi.
AKKUYU NÜKLEER SANTRALİ
Mersin’in Gülnar ilçesinde yapımı süren Akkuyu Nükleer Santrali işçileri, iş cinayetlerine, toplu işten çıkartmalara, fazla mesai saatlerine, maaş alamamaya, kalabalık ve hijyenik olmayan koğuş koşullarına, şantiye içindeki markette belirlenen fahiş fiyatlara karşı mücadele etti. Taşeron firma bünyesinde çalışan 250 işçi iki iş bıraktı.
BBC EMEKÇİLERİ KAZANDI
Mersin Tarsus'taki Sebze Meyve Hali'nde ardiyeler bölümünde yevmiyeci olarak çalışan kadınlar, 6 ocak'ta günlük ücretlerinin arttırılması için eylem yaptı. Kadın işçilerin talepleri karşılandı.
Toplu sözleşme görüşmelerinde enflasyon oranının altında yapılan zam teklifini kabul etmeyen BBC İstanbul Bürosu emekçileri, 14 Ocak'ta greve çıktı. Emekçilerin grevi, kazanımla sonuçlandı.
Mersin'deki Çukurova Holding’e bağlı Çimsataş'ta çalışan işçiler, Birleşik Metal-İş ile MESS arasında imzalanan toplu iş sözleşmesini kabul etmeyerek, Ocak ayında iş bıraktı. 13 işçi, eylemlere katıldıkları gerekçesiyle 25/2. maddeden, tazminatsız olarak işten çıkartıldı.
TRENDYOL İŞÇİLERİNİN DİRENİŞİ
Pandemiyle birlikte satışlarında rekor kıran elektronik ticaret şirketi Trendyol, 2021 yılında değerini en az 2,5 kat artırarak 9,4 milyar dolara taşımıştı. Trendyol işçileri, kötü çalışma koşulları ve düşük ücretler nedeniyle başta İstanbul olmak üzere çok sayıda kentte eylem yaptı. Hak gaspına karşı mücadele eden işçiler, yaklaşık 3 gün boyunca kontak kapattı ve yüzlerce işçi 26 Ocak günü firmanın Maslak'taki genel merkez binası önünde buluştu. Firma, 9 bin +KDV olan bir önceki dönem maaş paketini, yüzde 11 zamla 10 bin +KDV'ye çıkarmak zorunda kaldı. İşçilerin eylemi sonrası maaş paketi 12 bin 500 +KDV olarak güncellendi. Eylemler zaferle sonuçlandı.
Paket başı 3,75 TL ile çalışan HepsiJet kuryelerine 2022 için 4,75 TL teklif edildi. Paket başı 1 liralık zammı kabul etmeyen Hepsijet kuryeleri, zamma tepki göstererek Antalya'da kontak kapattı. 29 Ocak tarihinde İstanbul Mecidiyeköy'deki Trump AVM binasında bulunan HepsiBurada Genel Merkezi önünde toplanan işçiler, haklarını almadan mücadeleyi bırakmayacaklarını ilan etti. İşçilerin verdiği mücadeleyle işveren geri adım atarak, "K'lı paket ücreti 0,75 TL'den 4 TL'ye çıkarıldı. Defacto paketlerinde düşük ücret kaldırıldı. Defacto gönderi teslimlerinde 3,25 olarak hesaplanan ücret yüzde 46 artırılarak standart rakam ile aynı oldu. Mart ayında 1000 TL yakıt desteği verilecek. Kovid-19 sebebiyle 1 hafta ve üzeri çalışamayan kuryelere Bölge Müdürlüğü inisiyatifinde 1000 TL destek sağlanacak.Kuryelerin dağıtım anında 8/4 ve altında kusurlu olduğu trafik kazalarında, bir hafta ve üzeri çalışamaması durumunda Bölge Müdürlüğü inisiyatifinde 1000 TL destek sağlanacak" taleplerini kabul etti.
YURTİÇİ KARGO, YEMEKSEPETİ...
Yüzde 17'lik zam oranının yükseltilmesini talep eden Yurtiçi Kargo işçilerinin sözleşmeleri feshedildi ve çalıştıkları şube kapatıldı. Talep edilen zammın kabul edilmemesi ve işten çıkartılan arkadaşları için bir araya gelerek 1 Ocak'ta mücadele etmeye başlayan işçilerin direnişi sürüyor.
Yemeksepeti Banabi kuryeleri, düşük ücretler ile sendikalaşma ve prim hakları için kontak kapatmıştı. Türkiye'nin birçok farklı yerinde devam eden eylemler nedeniyle bazı işçiler işten çıkarıldı. İşten çıkarılmaları yargıya taşıyan işçilere, İstanbul 35. İş Mahkemesi, Yemek Sepeti işçilerinin işten çıkarılmasının "sendikal sebeple" yapıldığına karar verdi ve işe iade ile birlikte sendikal tazminata hükmetti.
Alpin Çorap’ta çalışan işçiler, kendilerine bildirilen zam oranlarının ardından makineleri kapatarak, üretimi durdurdu. İşçiler, minimum 2 bin 500-3 bin TL zammın yanı sıra hiçbir arkadaşlarının işten çıkarılmamasını, devletin firmaya verdiği AGİ’nin (Asgari geçim indirimi) işçilere dağıtılmasını da talep etti. İşçilerin seçtiği temsilcilerin patronla yaptıkları toplantıda, işçilerin taleplerinin hepsi kabul edildi. İşçilerin 2 bin 500 TL zam talebi ve iş bırakan hiçbir işçinin işten çıkarılmayacağı karar altına alındı.
FARPLAS DİRENİŞİ
Kocaeli Gebze Otomotiv Tedarik Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi'nde bulunan Farplas fabrikasında işçiler, ücretlere tepki göstererek, iş bıraktı. İşçiler, 2 Şubat'ta başlattıkları eylemi 1 Nisan'a kadar sürdürdü. Birleşik Metal-İş Gebze 2 No’lu Şubesi, "Fabrika önünde sürdürdüğümüz direnişi sonlandırıyoruz. Ancak Farplas'ta üyelerimizin hakları ve sendikalaşma için verdiğimiz mücadele devam edecek" açıklaması yaptı.
LİLA KAĞIT İŞÇİLERİ
Tekirdağ Çorlu’da faaliyet gösteren Lila Kâğıt fabrikasında Türk-İş’e bağlı Selüloz-İş Sendikası’nda örgütlü oldukları için işten çıkarılan işçiler, fabrika önünde eylem başlattı. Sendika hakkı ve işe geri dönme talebiyle fabrika önünde çadır kuran işçilerin mücadelesi sonuç verdi.
İzmir Çiğli'de bulunan Batel Elektromekanik Fabrikası epoksi bölümü işçileri, Şubat ayında iş durdurma eylemi yaptı. Patrona taleplerini bildiren işçilerin eyleminden sonra patron bir dizi başlıkta geri attı. İşçilerin talepleri doğrultusunda kişi başı 240 TL olan aylık prim 400 TL'ye çıkarılırken, daha önce yalnızca tek geliş ve tek gidiş şeklinde uygulanan servisle ulaşım geliş-gidiş olacak şekilde düzenlendi. Kısmı bir kazanım elde eden işçiler işe dönme kararı aldı.
MİGROS İŞÇİLERİ
İstanbul Esenyurt'taki Migros deposunda çalışan işçilere patronlardan yüzde 8'lik zam kararı çıktı. İşçiler, asgari ücretin üzerinde net maaş isteyerek, talepleri karşılanana kadar çalışmayacaklarını duyurdu. Günlük 4 TL ücret artışı talep ettikleri için işten atılan Migros depo işçileri mücadeleyi kazandı. İşçilerin zam talebi kabul edildi ve işten atılan 257 işçi işe geri alındı.
Arnavutköy'de bulunan Erdal Çorap fabrikasındaki işçiler, 3 Şubat tarihinde düşük zamlara karşı iş bıraktı. İşçiler geçinebilecekleri bir ücret talep ederken, bir süre sonra talepleri karşılandı. Eskişehir Kıraç Metal’de çalışan işçiler, fabrikalarında yaşanan işten atılmalar üzerine 3 Şubat'ta direnişe başladı. İşçilerinin direnişi kazanımla sonuçlandı. İşten atmalar durduruldu, ücretlere 400 lira zam yapıldı.
Hopa Liman işçileri, ikramiyelerin kaldırılması, maaşların net ücretten brüt ücrete geçirilmesi, asgari ücret tutarı dışında ek zam verilmemesi ve mesailerin azaltılmasından dolayı iş bıraktı. İşçilerin zamları Ocak ayında belirlenmesi ve yemek ücretlerinin 36 lira olması talebi kabul edilirken, maaşlara da yüzde 40 zam yapıldı.
SHELL İŞÇİLERİ
Kocaeli'de Shell'in Derince dolum terminalinde çalışan işçiler, patronun yüzde 25 zam teklifine tepki gösterdi. 101 işçiyi ilgilendiren toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde Petrol-İş sendikası en az yüzde 50 zam talep etti. İşveren, yüzde 45 zam yapmak zorunda kaldı.
İstanbul'daki Aushra Çorap işçileri, geçinebilecekleri bir ücret zammı için iş bıraktı. İşveren işçilerin talebini kabul etti.
'GEÇİNEMİYORUZ' EYLEMLERİ
Tüm bu eylemlerin yanı sıra yıl boyunca İstanbul, Ankara, Mersin, Samsun, İzmir ve birçok kentte "geçinemiyoruz" mitingleri ve eylemleri düzenlendi. "İnsanca yaşamak istiyoruz" talebinin öne çıktığı eylem ve mitinglerde işçiler, hayat pahalılığına isyan etti. İşçiler, 17 Aralık'ta bir kez daha Ankara'da "geçinemiyoruz" mitinginde buluşacaktı. Ancak mitinge izin verilmedi.
MA / Hamdullah Yağız Kesen
Yarın: Ekoloji ve Kadın