AMED - Şaxa ÎHD’a Amedê “Rapora Binpêkirina Mafên Zarokan” eşkere kir. ÎHD’ê da zanîn ku di nava salekê de li bakurê Kurdistanê mafê jiyanê yê 36 zarokan hatiye binpêkirin.
Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a Amedê “Rapora Binpêkirina Mafên Zarokan” a ji mijdara 2023’yan-mijdara 2024’an digire dest, parve kir. Rapor, li avahiya şaxê hate eşkerekirin. Endama Komîsyona Mafên Zarokan a Şaxa ÎHD’a Amedê parêzer Berfîn Elçî di daxuyaniyê de got ku Peymana Mafên Zarokan a Neteweyên Yekbûyî (NY) mafên zarokan esas digire û misoger dike.
Berfîn Elçî, diyar kir ku 193 welatan ev peyman îmze kiriye lê di pratîkê de baş nayê bicihanîn. Berfîn Elçî, destnîşan kir ku Komîteya Mafên Zarokan a NY’ê ku peymanê dişopîne bê ka çiqas tê bicihanîn jî erka xwe baş bicih nayîne.
'ZAROK BI ÇANDA XWE MEZIN NABIN’
Berfîn Elçî, bi bîr xist ku Tirkiyeyê di sala 1990’î de peyman îmze kiriye, di sala 1995'ê de ketiye meriyetê lê ji ber ku xalên 17, 18 û 30'emîn qebûl nekiriye, zarok nikarin bi zimanê xwe mezin bibin, pêş bikevin, bi zimanê dayikê perwerde bibin û nikarin mafê xwe yê azadiya xweîfadekirinê bi kar bînin.
'DIVÊ PIRSGIRÊKA KURD BI RÊYÊN AŞTIYANE ÇARESER BIBE’
Bi domdarî Berfîn Elçî anî ziman ku neçareserkirina pirsgirêka kurd herî zêde bandorê li zarokan dike û wiha pê de çû: “Mirin û birîndariyên ji ber madeyên teqemeniyê, wesayîtên zirxî, guleyên hêzên ewlekariyê, zarokên tevî dayikên xwe di girtîgehê de dijîn, tenê çendek pirsgirêkên encama neçareseriyê ne. Lewma jî em daxwaza xwe ya çareseriya demokratîk û aştiyane dîsa dubare dikin.”
PIRSGIRÊKÊN NEYÎNÎ BANDORÊ LI ZAROKAN DIKIN
Berfîn Elçî, erdhejên Mereşê, neçareserkirina pirsgirêka kurd, zarokên tevî dayikên xwe di girtîgehê de, bêderfetiya xwarin û vexwarina baş, ‘Çeteya Yenîdoganê’, di sûcên li dijî zarokan de kêmasiyên di pêvajoya darizandinê de derdikevin holê û hwd. bandoreke neyînî li ser derûniya zarokan dikin. Berfîn Elçî got ku pêvajoyên derheqê aqûbeta zarokên winda de baş nayên birêvebirin û mafên perwerdeya zimanê dayikê û hwd. jî bi awayekî pergalî tên binpêkirin.
BINPÊKIRIN
Berfîn Elçî, da zanîn ku li bajarên Kurdistanê di encama kêmasî/terkexemiya fermî de 4 zarokan jiyana xwe ji dest dan û 16 zarok jî birîndar bûne. Berfîn Elçî, diyar kir ku ji van 4 zarokan yek jê ji ber wesayîta bizirx jiyana xwe ji dest daye. Berfîn Elçî, da zanîn ku di encama teqîna madeyên teqemeniyê yên li herêmên mayin û pevçûnan de zarokekî jiyana xwe ji dest daye û yek jî bi giranî birîndar bûye.
Berfîn Elçî destnîşan kir ku li bajarên bakurê Kurdistanê 18 zarokan bi awayekî guman jiyana xwe ji dest dane, herî kêm zarokekî hewl daye întîhar bike, di encama tundiya nava malê de herî kêm 9 zarokan jiyana xwe ji dest dane û yek jî birîndar bûye, herî kêm 5 zarok jî rastî îstîsmara zayendî ya nava malê hatine.
MAFÊ JIYANÊ YÊ HERÎ KÊM 36 ZAROKAN HATE BINPÊKIRIN
Bi domdarî wiha hate gotin: “Di encama tundiya di qada civakî de herî kêm 4 zarokan jiyana xwe ji dest dan, 8 zarok birîndar bûn, herî kêm 48 zarok rastî îstîsmara zayendî hatin û rastî êrişê hatin, herî kêm zarokek hatiye revandin û herî kêm mafê jiyanê yê 36 zarokan jî hatiye binpêkirin.”
Berfîn Elçî, anî ziman ku herî kêm 81 zarok hatine binçavkirin û ji van 21 jê hatine girtin, ji van zarokan 2 jê dema di bin çavan de, 10 jê dema li girtîgehê, 3 jê li navendên binçavkirinê û bi giştî herî kêm 15 zarok rastî îşkence û muameleya xerab hatine.
Berfîn Elçî , got ku li bajarên bakurê Kurdistanê herî kêm 4 zarok li dibistanan rastî êrişên fîzîkî hatine.