ANKARA - Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, AİHM’in Abdullah Öcalan’a dair verdiği "ihlal" kararını, Kasım-Aralık 2021’deki toplantısının ardından ilk kez yeniden gündemine alacak.  

 

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (AK BK), uluslararası komployla 15 Şubat 1999 tarihinde Türkiye’ye getirildikten sonra İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi'nde ağır tecrit altında tutulmaya başlanan PKK Lideri Abdullah Öcalan’a dair "ihlal" kararının uygulanıp uygulanmadığını gündemine alma kararı aldı.  

 

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 18 Mart 2014 tarihinde PKK Lideri Abdullah Öcalan'ın şartlı salıverilme hakkında sahip olmaksızın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmesini (umut hakkı) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) aykırı buldu. AİHM, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını AİHS'te işkence ve kötü muameleyi yasaklayan 3’üncü maddeye aykırı olduğuna karar verdi. AİHM, başvurucu tutsaklar Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için de sonraki süreçte benzer kararlar aldı. 

 

AİHM’in kararlarının yerine getirilip getirilmediğini denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla ilgili “umut hakkını” doğuracak yasal düzenlemeler ve uygulama değişikliklerinin sağlanması için Türkiye’ye dair denetim sürecine başladı. Ancak denetim süreci başlatılmasına rağmen kararlar Bakanlar Komitesi'nin toplantı gündemine alınmadı ve herhangi bir yazılı karar oluşturulmadı. 

 

BAŞVURU ÜZERİNE GÜNDEMİNE ALDI

 

Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV), İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), AİHM’in verdiği kararı acil gündemine alması ve bu kararların yerine getirilmesi/denetlenmesi için 29 Temmuz 2021 tarihinde Bakanlar Komitesi'ne yazılı bir bildirimde bulundu. Komite, bildirim üzerine konuyu gündemine aldı. Komite, 30 Kasım-2 Aralık 2021 arasında yapılan toplantıda Türkiye’den sivil toplum örgütlerinin bildirimine ve kararların yerine getirilmesi sürecine dair bilgi istedi. 

 

TÜRKİYE’NİN YANITLARI

 

Türkiye, 7 Eylül 2021'de verdiği cevapta, 2009’dan bu yana İmralı’da ihlal olmadığını ileri sürdü. Türkiye, “Umut hakkının güvenceye alınması” ve “ağırlaştırılmış müebbet cezasının infazı rejimi hakkında yasal değişiklik” yapılmasına ilişkin bildirimde yer alan tespit ve önerileri görmezden gelerek, cevapsız bıraktı. Türkiye, sadece Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi’nin (CPT) daha önceki yıllarda İmralı’nın fiziki koşullarını dair hazırladığı raporu ele aldı. 

 

İnsan hakları ve hukuk örgütleri, 12 Ekim’de Türkiye’nin iddialarına dair Bakanlar Komitesi’ne bildirimde bulundu. Bildirimde, Türkiye’nin yanıtında “umut hakkına” ilişkin AİHM’in önemli tespitlerine değinmediği, kararların yerine getirilmesi için atılması gereken adımları tartışmadığı ve bunun yerine yanıltıcı bilgilerle bildirimde bulunduğu kaydedildi. 

 

ABDULLAH ÖCALAN 'MUAF' TUTULDU

 

Asrın Hukuk Bürosu da AİHM kararının yerine getirilmesi talebiyle Bakanlar Komitesi'ne 9 Ağustos 2022'de yeni bir başvuru yaptı. Türkiye, başvuru üzerine verdiği yanıtta, "ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlülerin şartlı salıverilmesinin mümkün olduğunu ancak istisnai olarak bazı suçlar bu olasılıktan muaf tutulmuştur” diye kaydetti. Türkiye, söz konusu yanıtında Öcalan’ı "umut hakkından" muaf tuttuğunu itiraf etmiş oldu. 

 

TOPLANTI GÜNDEMİNE ALDI

 

Bakanlar Komitesi'nin Haziran ayı toplantısında, Abdullah Öcalan'ın da içinde olduğu grup dosyasının yeniden gündeme alınmasına karar verildi. Bakanlar Komitesi, 17-19 Eylül arasında yapacağı toplantıda AİHM'in ihlal kararlarının ve gerekliliklerin uygulanıp uygulanmadığını denetleyecek. Komite, gerekli gördüğü takdirde kararın neden uygulanmadığına dair Türkiye’den izahat isteyebilecek.  

 

DEMİRTAŞ VE KAVALA DA GÜNDEMDE OLACAK

 

Bakanlar Komitesi, ayrıca AİHM’in derhal tahliye edilmeleri gerektiği yönünde karar verdiği HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ve iş insanı Osman Kavala’yı da tekrardan gündemine alma kararı aldı. 

 

Komite, daha önce de bu kararları gündemine almıştı ve Kavala hakkında verilen kararın uygulanmaması nedeniyle ihlal prosedürü başlatmıştı.