Endemik bitki türleri bakımından oldukça zengin olan Qerejdax (Karacadağ) etekleri, baharın renklerine büründü. Yüksekliği bin 957 metre olan Qerejdax, yüzyıllar boyu birçok medeniyete ev sahipliği yaptı. Riha, Amed ve Mêrdîn üçgeninde oldukça geniş bir alana yayılan, sönmüş volkanik bir dağ özelliğine sahip.

 

BAHARIN RENKLERİ

 

Yaz aylarında özellikle koçerlerin uğrak yeri olan Qerejdax’ın yamaçları, her yıl baharın gelişiyle birlikte açan sarı, kırmızı, yeşil, mor, pembe ve beyaz çiçeklerle görsel şölen oluşturuyor. Dağın eteklerinde, Latince ismi İris Masia olan Pîz pîzik (Avşar Eli), Xerdel (Kanola), Bermal Xatun, Çolig/Bankil (Acı Bakla) ve Hîrov gibi pek çok endemik bitki yetişiyor. Bölgenin endemik bitki türü olan ve baharı müjdeleyen Gûldexwînler (Ters lale) ise ekolojik yıkım ve iklim değişikliğiyle artık doğal ortamında yetişmiyor. Son yıllarda bölgedeki yurttaşlar tarafından yetiştirilmeye başlanan Gûldexwînler, Avrupa ülkelerinde peyzaj bitkisi ve birçok endüstriyel üründe katkı maddesi olarak kullanıldığı için uzun bir süre rağbet görürken, son yıllarda yeterli desteğin verilmemesi üretimi azalttı.

 

TARİHTEN KALINTILAR

 

Dağın yamaçlarında, bitkilerin yanı sıra birçok medeniyetten geriye kalan kalıntılara da rastlamak mümkün. Riha’nın Siwêreg (Siverek) ilçesine bağlı Otlî Mahallesi’nde yurttaşların fark etmesi ardından bölgeye gelen Fransız arkeologların incelediği anıt taşın 15 bin yıllık olduğu tahmin ediliyor. Taşta yer alan güneş, ay ve vahşi hayvan figürleri, Neolitik çağda yaşayan insanlar için yaşam, bereket gibi ritüelleri tasvir ediyor. Anıt taş, bugün hala mahalle sakinleri tarafından korunuyor. 

 

KAR POLİTİKALARI TEHDİT EDİYOR 

 

Bölge halkının geçim kaynağı olan tarım ve hayvancılık için verimli alanlara sahip olan Qerejdax’da, koçerler kültür ve inançlarını tüm baskı ve zorlu şartlara rağmen sürdürüyor. Uzmanlar tarafından buğdayın ana vatanı olarak kabul edilen dağ, son yıllarda bilinçsiz tarım politikaları nedeniyle bitki örtüsünü kaybetmekle karşı karşıya. 

 

Bölgenin pek çok alanında yer alan Qerejdax Bazalt Taşı, kar odaklı firmalar tarafından kaldırılarak, mucur haline getiriliyor. Taşların kaldırıldığı bölgeler ise, endemik bitki türlerine rağmen ilaçlanarak tarıma açılıyor. Bu kar odaklı politikalar, Qerejdax’ın ekolojisi açısından endişelere neden oluyor. 

 

GÖLETLER KURUDU 

 

Öte yandan hayvancılığın ana merkezlerinden biri olan Qerejdax etekleri, iklim değişiminden de payını almış durumda. Bölgede bulunan birçok gölet havaların ısınması ve yağışların azalmasından kaynaklı kurumuş durumda. 

 

MA / Ceylan Şahinli