HABER MERKEZİ - Türkiye’nin Akademik Özgürlükler Endeks puanı 2012-2022 arasında 0,43’ten 0,08’e düştü. Rapora göre Türkiye 179 ülke arasında 166. sırada yer aldı. 

 

İsveç’teki Göteborg Üniversitesi Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü (V-Dem) ile Almanya’daki Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Akademik Özgürlük Endeksi (AFI) 2023 raporu açıklandı. Akademik Özgürlük Endeksi 2023 raporu Aralık 2022 durumunu yansıtıyor. Buna göre Türkiye’nin 2022 puanı 0,084. Türkiye bu puan ile 179 ülke arasında 166. sırada yer aldı. 

 

TÜRKİYE ‘EN KÖTÜ YÜZDE 10’ GRUBUNDA 

 

Euronews’te söz konusu endekse ilişkin yer alan habere göre Türkiye “en kötü” grupta K. Kore, Belarus ve Türkmenistan ile birlikte.  Türkiye “en kötü yüzde 10” grubunda yer aldı. Bu grup akademik özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeleri gösteriyor. Türkiye, uluslararası kuruluşlar tarafından ağır insan hakları ihlalleri ve özgürlük kısıtlamaları suçlamasına maruz kalan Kuzey Kore, Belarus ve Türkmenistan ile aynı grupta yer aldı. Bu grupta puan sıralamasına göre şu ülkeler yer alıyor: “Küba, Ruanda, Mısır, Türkiye, İran, Nikaragua, Çin, Suudi Arabistan, Güney Sudan, Ekvator Ginesi, Bahreyn, Suriye, Belarus, Türkmenistan, Eritre, Burma/Myanmar, Kuzey Kore.”  

 

AKADEMİK ÖZGÜRLÜĞÜN OLDUĞU ÜLKELER

 

Dünyada akademik özgürlüğün en yüksek olduğu ülkeler ise şöyle: “Çekya, Estonya, Belçika, İtalya, Almanya, Honduras, Lüksemburg, Letonya, Finlandiya, Arjantin, Slovakya, İsveç, Şili, Jamaika, Peru, İspanya, İsrail, Nijerya, Slovenya.” Bu ülkelerin tamamı “en iyi yüzde 10”luk grupta yer aldı. 

 

TÜRKİYE’DE 2016’DA SERT DÜŞÜŞ

 

Akademik Özgürlük Endeksi’nin 2016-2022 arasındaki verilerine bakıldığında Türkiye’nin 2016 yılında çok sert bir düşüş yaşadığı ve bu durumun devam ettiği görüldü. 2002’de 0,55 olan Türkiye’nin puanı 2004’te 0,56 ile en yüksek değere ulaştı. 2010 yılına kadar benzer seviyede seyreden endeks 2010’da 0,47’e düştü. Bu tarihten sonra kademeli düşük görülürken 2015’e 0,30’a kadar geriledi. 15 Temmuz darbe girişimin yaşandığı 2016 yılında ise Türkiye’nin akademik özgürlük karnesi çok sert bir düşüş ile 0,08’e geriledi. Sonraki yıllarda 0,06’ya kadar gerileyen endeks 2022’de yeniden 0,08 seviyelerini gördü.

 

2016’NIN BİLANÇOSU

 

2016 yılında kanun hükmünde kararnameler (KHK) 15 vakıf üniversitesi kapatılırken binlerce akademisyen görevlerinden uzaklaştırıldı. Türkiye Medya Sahipliği İzleme raporuna göre 2020 yılı itibariyle 6 bin 81 akademisyen ve üniversitelerin idari kadrosundan bin 427 personel ihraç edildi. Bu kişiler arasında 11 Ocak 2016'da kendilerine Barış İçin Akademisyenler diyen ve “Bu suça ortak olmayacağız” bildirisini imzalayan akademisyenlerin bir kısmı da yer aldı. 

 

DEĞERLENDİRME NASIL YAPILIYOR?

 

Endeks, dünyada akademik özgürlüğü ölçmeyi hedefliyor ve “Araştırma ve öğretme özgürlüğü”, “Akademik değişim ve yayma özgürlüğü”, “Kurumsal özerklik”, “Kampüs bütünlüğü”, “Akademik ve kültürel ifade özgürlüğü” şeklindeki temel göstergeye dayanarak filli akademik özgürlük düzeyini değerlendiriyor. AFI, dünya çapında farklı ülkelerden 2 bin 197 uzman tarafından yapılan değerlendirmelere, standartlaştırılmış anketlere ve V-Dem projesi tarafından uygulanan istatistiksel modellere dayanıyor. V-Dem projesi, demokrasinin çeşitli boyutları hakkında kapsamlı veri ve analizler üretiyor. Endeks 0 ile 1 arasında değişiyor. 1 özgürlüğün en iyi durumda olduğunu gösterirken 0 özgürlüklerin kısıtlandığına işaret ediyor.