WAN - Afganistan'da kadınların 25 Kasım'ı rejimin zulmü altında karşıladığına dikkati çeken gazeteci Somaia Valizadeh, "Ülke, kadın ve kız çocukları için cehenneme döndü. Kadınlar, Taliban’a siyasi baskı uygulanmasını talep ediyor” dedi. 

 

Taliban’ın 20 yılın ardından tekrar yönetimi ele geçirdiği Afganistan’da kadınlar, iki yıldır şiddet ve baskının arttırıldığı bir ortamda 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü’nü karşılıyor.  20 yıl önce olduğu gibi kadın haklarını hiçe sayan uygulamalarına dönüp dönmeyeceği tartışılan Taliban, o dönem yaptığı açıklamada, “Şeriat kuralları temelindeki kadın haklarına bağlı olduklarını, İslam çerçevesinde kadınların çalışmasına ve eğitim görmesine, toplumda aktif olmalarına izin verileceğini" belirtti. Ancak daha öncede kadınlar açısından iç açıcı bir tablonun olmadığı ülkede 15 Ağustos 2021 tarihinden itibaren kadınlar ve kız çocukları sistematik olarak toplumdan ve kamusal alandan dışlandı. İki yıldır hiçbir yazılı düzenleme ve Anayasa olmadan ülkeyi yöneten Taliban’ın aldığı kararların yüzde 80’inden fazlasının kadın haklarını kısıtladığı belirtiliyor.

 

Kanun gereği üyelerinin yüzde 25’inin kadınlardan oluştuğu Meclis feshedildi, Kadın İşleri Bakanlığı kabineden çıkartılıp yerine "İyiliğe Davet ve Kötülükten Sakındırma Bakanlığı" kuruldu. Örtünme zorunluluğu getirildi, kadınların en büyük başarılarından biri olan Kadına Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Kanun, ihtisas mahkemeleri ve kadın sığınma evleri feshedildi. Kadınların özellikle eğitime ulaşmaları imkansız hale gelirken, tüm bunlara karşı mücadele eden kadınlar, gözaltı, tutuklama, katledilme, tecavüz ve cinsel işkenceye varan uygulamalara maruz kaldı ve çoğu kadın, ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. 

 

Afganistan Gazeteciler Merkezi (AFJC) Yönetim Kurulu Üyesi gazeteci Somaia Valizadeh ile 25 Kasım dolayısıyla ülkedeki kadın mücadelesini konuştuk.

 

İNSAN HAKLARI KRİZİYLE KARŞI KARŞIYA 

 

Taliban'ın yeniden iktidara gelmesiyle ülkede yaşanan sorunların arttığını belirten Valizadeh, “Şiddet vakaları ve insan hakları ihlalleri arttı. Afganistan bir insan hakları kriziyle karşı karşıya kaldı. Çoğu insan için özellikle de kadın ve kız çocukları için bir cehenneme dönüştü” diye belirtti. 

 

KADIN VE ÇOCUKLAR İÇİN BİR HAPİS 

 

Cumhuriyet döneminde kadın ve kız çocuklarının eğitim alabildiğini hatırlatan Valizadeh, “Kadınlar ve kız çocukları sosyal, siyasal ve kültürel sektörlerde çalışma hakkına sahip olabiliyordu. Temsilciler Meclisi, yerel meclisler ve bir önceki hükümet kabinesinde kadınlar yüzde 25 paya sahipti. İnsan hakları kurum ve kuruluşlarında önemli faaliyetlerde bulunuyorlardı. Ancak önceki hükümetin düşmesinden sonra kadınların evden çıkmalarına dahi izin verilmiyor. Bunu sokaklarda protesto eden kadınlar, ne yazık ki Taliban tarafından tutuklanıp, hapse atılıyor. Afgan kadınlar ve kızları evlerinde hapsediliyor” dedi. 

 

20 KARARNAME YAYIMLANDI

 

Son iki yılda kadınların faaliyetlerini sınırlayan ve ortadan kaldıran 20’ye yakın kararnamenin uygulamaya konulduğunu söyleyen Valizadeh, “Afganistan'daki tüm insan hakları kurumları ve kadın hakları savunucularının faaliyetleri Taliban tarafından durduruldu. Taliban iktidara gelmeden önce kadınların çeşitli kurumlara erişimi vardı, hukuki ve sosyal sorunlarını çözmek için bu kurumlara gidiyorlardı ve sorunları çözülüyordu. Yine bazı kadınlar bu kurumlarda çalışıyordu” ifadelerini kullandı. 

 

KADIN DÜŞMANI BİR REJİM

 

Taliban’ın uygulamalarının kadınları toplumdan tamamen silmeye yönelik olduğuna dikkat çeken Valizadeh, “Kızların ve kadınların toplumda eğitim alma ve çalışma hakkından mahrum bırakılması, siyasi faaliyetlerden uzaklaştırılması gibi uygulamalar rejimin kadın düşmanlığının örneklerindendir. Birçok kadın ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Afganistan'daki kadınlar ve kızlar tüm hayallerini ve özlemlerini kaybetmiş ve daha iyi bir gelecek için çaresiz durumdalar. Kadınlar kazanımlarının neredeyse tamamını kaybetti. Taliban rejimi Afganistan'ın her yerinde kadınları ve kızları evlerinde hapsetti” diye belirtti. 

 

DAYANIŞMA YETERSİZ KALDI 

 

Kadınların Taliban’ın yeniden iktidara gelmesinden korktuğunu ancak bunun gerçekleştiğini söyleyen Valizadeh, şöyle devam etti: “Kadınlar korkuyorlardı çünkü ilk Taliban rejimi sırasında üniversiteler ve kızlara yönelik okullar kapatılmıştı. Taliban son 20 yılda ilçelerdeki kız okullarını ateşe vermiş, böylece okula gidilmesini engellemişti. Kadınlar Taliban rejiminden nefret ediyor ve onu terörist bir rejim olarak görüyor. Ne yazık ki bugüne kadar Taliban'a karşı mücadele eden kadınlara yeterli destek verilmedi. Kadınlarla dayanışma gösterilmedi. Afganistanlı kadınlar, Taliban’a siyasi baskı uygulamasını talep ediyor.” 

 

 Taliban’ın yönetime geldikten sonra kadın ve kız çocuklarına yönelik uyguladığı bazı yasaklar şöyle: 

 

* 18 Eylül 2021: Kız çocuklarına 6. sınıftan (ortaöğretim) itibaren eğitim yasaklandı.

 

* 23 Aralık 2021: Şoförlere, “İslama uygun takılmış hicab” giymeyen ya da yanında aileden bir erkek olmayan kadınları, 72 kilometreden uzağa götürmeleri yasaklandı.

 

* 27 Mart 2022: Kadın ve kız çocuklarının parklara girmesi kısıtlandı, kadınlara yanında erkek olmadan iç ve dış hat uçuşlar yasaklandı.

 

* 7 Mayıs 2022: Kadınların uygun bir hicab ile tercihen bir burka giyerek dışarı çıkması veya sebepsiz yere evden çıkmaması zorunlu tutuldu.

 

* 21 Mayıs 2022: Kadın televizyon sunucularının yüzlerini kapatması zorunlu tutuldu.

 

* 1 Haziran 2022: Dördüncü ve altıncı sınıf arası tüm kız çocuklarının okulda yüzlerini kapatması istendi.

 

* 23 Ağustos 2022: Kadın hükümet görevlilerinin evlerinde kalmaları zorunlu tutuldu.

 

* 10 Kasım 2022: Kadınların spor salonlarını kullanması yasaklandı.

 

* 20 Aralık 2022: Kadınların üniversiteye gitmesi bir sonraki bildiriye kadar askıya alındı.

 

* 22 Aralık 2022: Kadınlara ve kız çocuklarına, 6. sınıftan itibaren tüm eğitimler yasaklandı.

 

*24 Aralık 2022: Kadınların ulusal ve uluslararası STK’larda çalışması askıya alındı.

 

* 4 Nisan 2023: Afgan kadınların BM’de çalışması yasaklandı.

 

* 21 Temmuz 2023: Güzellik merkezleri kapatıldı.

 

* Ağustos 2023: 10 yaşından büyük kız çocuklarının okula gitmesi bazı bölgelerde yasaklandı.

 

MA / Berivan Kutlu