AMED - Bi tifaqa AKP-HUDA PAR’ê re cînayetên Hîzbûllahê dîsa bûn rojev. Her ku cînayetên Hîzbûllahê zêde bûn, têkiliya wan a bi JÎTEM-artêş-polîsan re bêhtir derket holê. Melayê Şahid, wiha got: “Li dijî baskê çekdar ê koma Îlîmê operasyon nedihatin kirin. Hemû nîşaneyan nîşan dida ku dewlet piştgiriyê dide koma Îlîmê.” 

 

Piştî hevkariya AKP-HUDA PAR’ê, avadaniya rêxistinî ya Hîzbûllahê û cînayetên wan dîsa ketin rojevê. Em ê di vê beşa dosyaya xwe de jî êrişên wê yên li dijî Koma Menzîlê vebêjin. 

 

Hîzbûllahê di 3’yê kanûna 1991’an de welatiyê suryan Mîhal Bayrû ku digotin “PKK’î ye” qetil kir û li Kurdistanê êrişên xwe yên li dijî sivîlan zêde kir. Her ku êrişên wê zêde bûn, têkiliya wan a bi JÎTEM-artêş-polîsan re jî şênbertir bû. Ev têkilî car bi car di Meclisê de jî hat vegotin û têkildarî mijarê pêşnûmepirs tên pêşkeşkirin. Lê tevî vê yekê jî cînayet berdewam dikirin û tetîkkêş nedihatin girtin. Hîzbûllahê, di navbera salên 1993-94’an de berê êrişên xwe yên li dijî sivîlan îcar da derdorên îslamî yên piştgirî nedida wan û ew teşhîr dikirin. Hedefa ewil jî Koma Menzîlê bû ku weke reqîbê xwe di dît û ji bo alîkariya Rojava dide Hîzbûllahê were qutkirin zext li ser camîaya îslamî dikir. Êrişên bi kevir û çoyan dihatin kirin îcar veguherîn êrişên bi sator û çekan. 

 

ÊRIŞÊN BI SATORAN DEST PÊ KIRIN

 

Êrişa ewil, di 17’ê îlona 1993’yan de li dijî bernameya Menzîlê ya li Mizgefta Sumer a li Amedê çêbû. Êriş bi sator, kevir û çoyan hate kirin û 2 kes hatin kuştin. Koma Menzîlê jî tavilê bersiv da û li pey hev bi ser malên hucre yên Hîzbûllahê de girt û derbên giran lê xist. Hucreya ku pêşengê Hîzbûllahê Huseyîn Velîoglû lê dima ya li Amedê ji hêla Koma Menzîlê ve hate tespîtkirin. Li ser vê yekê cihê wî tavilê hate guherandin. Velîoglû xwe ji êrişê xelas kir. Li ser vê yekê zexta dewletê ya li ser Koma Menzîlê zêde bû. Di pevçûnên li Amed, Êlih û Mêrdînê de 72 endamên Menzîlê û zêdetirî 100 tetîkkêşên Hîzbûllahê hatin kuştin. Dema pevçûn bi leha Koma Menzîlê pêş diket, dewletê li pey hev bi ser malên endamên Koma Menzîlê de girt. Heta demekî dirêj di bin çavan de hatin ragirtin û hatin girtin. Vê yekê jî kir ku ji hêzê bikeve û Hîzbûllah xurtir bibe. Di vê serdemê de dewletê bi ser tu hucreyên Hîzbûllahê de negirt, tu jê nehatin binçavkirin. 

 

Endamên Koma Mezîlê yên mayî jî li dijî êriş û zextan Kurdistan terikandin û neçar man ku biçin bajarên cuda. Di nava van kesan de pêşengê Menzîlê Fîdan Gongur û pêşengê piştre Mele Mensûr û pêşengê Vahdetê Abdulvahap Ekîncî jî hebûn. 

 

HEMÛ RÊXISTINÊN ÎSLAMÎ HEDEF HATIN GIRTIN

 

Di heman demê de Hîzbûllahê hemû avadaniyên îslamî yên birêxistinkirî û yên nebirêxistinkirî ku ji kevneşopiya medreseyan dihatin û li Kurdistanê hêdî hêdî bi cih dibûn jî kir hedef. Jê re digotin an hûn dê bîat bikin an jî dê bimrin. Hîzbûllahê, pêşengê Menzîlê Fîdan Gongur, endamên Vahdetê, pêşengê Med Zehrayê Îzettîn Yildirim, endamên Partiya Îslamî ya Kurdistanê û ji naskiriyên Tevgera Îslamî Abdulhalîm Altunal û Bahrî Tekîn qetil kir. 

 

MELAYÊN MIZGEFTAN HATIN KUŞTIN

 

Hîzbûllahê, hemû kesên bîat nekirîn, ên ku çalakiyên wan ne di eciband û yên nedihiştin li mizgeftên wan xwe birêxistin bikin an jî melayên destûr nedidan kirin hedef. Ji van melayan ê herî naskirî Ubeydullah Dalar û Saddik Turhalli jî ji hêla Hîzbûllahê ve hatin kuştin. Stratejiya Hîzbûllahê, şêweyê êrişên wê û parastina wê tevek jî nîşan dida ku ji hêla dewletê ve tê parastin. 

 

NÊZIKATIYA HÎZBÛLLAHÊ YA LI HEMBERÎ RÊXISTINÊN DIN 

 

Melayê Şahid ku di dema damezirandina Hîzbûllahê de di nava Koma Menzîlê de cih digirt, êriş, cudahiya îdeolojîk a di navbera Hîzbûllah û Koma Menzîlê de, têkiliya Hîzbûllah-HUDA PAR’ê û şahidiya xwe vegot. Pêşengê Koma Menzîlê Fîdan Gungor di 11’ê îlona 1994’an de ji hêla Hîzbûllahê ve hate revandin û êdî tu agahî jê nehatin girtin. Melayê Şahid kesekî pir nêzî Gongur bû û wiha qala wê serdemê kir: “Hîzbûllahê di sala 1993’yan de dîsa berê xwe da Menzîlê. Dema êrişî PKK’ê dikir, Menzîlê û komên din alîkarî nedida wan. Lewma li hemberî kînek xweyî dikir. Bi gotina wan; ‘Dema em cîhadê dikin, li dijî bêdînan şer dikin, dema em bi kafir û ermenan re şer dikin we çima em bi tenê hiştin?’ Mejiyê wan bi vî awayî bû. Menzîlê jî biisrar û bi înad digot ku ev pevçûn karekî xelete û tu xêra wê nagihije tu aliyan. Lewma biryar da ku dê nebe aliyekê van pevçûnan. Me jê re digot; li ser serê me pergalek heye ku me ji her alî ve dieciqîne, zilmê li me dike, nahêle em mafên xwe yên olî û neteweyî bi kar bînin. Di rewşeke wiha de ma em ê çima li dijî rêxistineke kurd ku tenê ji hêla îdeolojîk ve ji me cuda ne şer bikin? Me jê re digot ku ev yek bêaqilî ye.”

 

DI HEFTEYA VAHDETÊ DE ÊRIŞ

 

Melayê Şahid bi bîr xist ku Hîzbûllahê cara duyemîn di 17’ê îlona 1993’yan di “Hefteya Vahdetê” de dîsa pêk anî û wiha got: “Êriş li dijî mizgefteke îslamî hate kirin û cara ewil kuştin çêbû. Dema wê demê Îlîmê şer dikir, Koma Menzîlê xwe li qadê bêhtir birêxistin dikir, berfireh dibû, hewl dida pêş bikeve û bêhtir bala xwe da ser derxistina pirtûk û kovaran. Îlîmê jî derxistina kovaran karekî nekêr û bikaranîna amûrên ragihandinê karekî ehmeqan didît. Lê Koma Menzîlê ji destpêkê heta niha her tim bi xwendekarên zanîngehê re têkilî didanî, kovar derdixist û karên nivîskî dikir. Di vê pêvajoyê de Menzîl li zanîngeh û qadê berfireh bû û li gorî yên din bêhtir dihat qebûlkirin. Îlîm jî pir zêde ketibû nava îllegalîteyê û vêcarê jî hewl da pêşî li ber Menzîlê bigire. Li hemberî Îlîmê tekane alternatîf Menzîl bû. Tekane koma jê re digot; ‘tu bi rêbaza xwe xeletiyê dikî’ Menzîl bû. Îxtîmal e ku ev yek bi kêrî karê pergalê jî nehat. Lewma Menzîl jî kişandin nava vê pêvajoya pevçûnan û êrişên sîstematîk hatin destpêkirin. Pir balkêş e ku êrişên ewil ên dijwar di Hefteya Vahdetê de anku di hefteya ku derdorên îslamî yên tundrew pîroz dikin de hatin kirin. Anku di meha îlonê de hatin kirin. Ew hefte, di navbera misilmanan de tê wateya yekitiyê. Bi tevlibûna gel jî Menzîlê bernameyeke pir mezin li dar xist. Bername li Mizgefta Sumerê hate lidarxistin û di heman rojê de 9/10 kes rastî êrişên bi satoran hatin. Di sala 93’yan de ev êrişa ewil bû. Di êrişa 17’ê îlonê de cara ewil mirin çêbû. Yek ji van kuştina Mele Ahmet ê ji Menzîlê bû.  Yê din jî Ferît Cengîz bû ku esnafeke hejar bû ku îşportakarî dikir. Di êrişa bi satoran de her du jî mirin.” 

 

MENZÎLÊ BIRYARA ‘BERSIVDAYÎNÊ’ DA

 

Bi domdarî Melayê Şahid got ku piştî kuştina her du kesan, li dijî Menzîlê êrişên sîstematîk hatin destpêkirin û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Demek piştre Menzîlê cara duyemîn li raya giştî belavok belav kir. Belavoka ewil li dijî Rojnameya Aydinlikê hatibû belavkirin ku pirtûka ‘Ayetên Şeytên’ wergerandibû û belav kiribû. Li dijî wê, li Mêrsîn û 11 bajarên Kurdistanê bi awayekî hemwext belavok hatibûn belavkirin. Belavoka duyemîn jî biryara bersivdayîna êrişên Koma Îlîmê bû. Heke ez xelet nebim, di belavokê de wiha dihat gotin; ‘Komeke ji xwe re dibêje Hîzbûllah lê li gorî me Hîzbûl-zulum e heye ku bi sala ye êrişî me dike. Li dijî me êrişên sîstematîk dike. Em û gelê me jî neçar man û ji bersivdayînê re mukellefin. Êdî dê bersiv were dayîn.’ Me ev belavok belav kir. Di dema belavkirina van belavokan de kesekê ji Menzîlê hate revandin. Ev kes zarokê bi navê Sedat bû ku ji Hezroyê bû û di dibistana amadehî de pola dawî dixwend. Hêj niha jî nayê zanîn bê ka kê revandiye.” 

 

PEVÇÛN DEST PÊ KIRIN

 

Di berdewamê de Melayê Şahid destnîşan kir ku Menzîlê bersiva êrişa 17’ê îlonê di cotmehê de da Hîzbûllahê û wiha qala wan pevçûnan kir: “Piştî vê danezan û bûyerê, Menzîlê bersiv da. Ji cotmeha 1993’yan heta nîsana 1994’an, di serî de li Amed û Êlihê li gelek bajaran pevçûn dest pê kirin. Di pevçûnan de ji her du aliyan nêzî 100 kes mirin. Di nîsana 1994’an de polîsan li dijî Menzîlê operasyonên dijwar dan destpêkirin. Di wê serdemê de temamiya endamên Menzîlê yên çekdar ên Amed û Êlihê hatin girtin. Bêguman piştî şopandinên bi mehan, hucre hatin tespîtkirin, bi ser de girtin û girtinên komî çêbûn. Bi wê operasyonê re baskê çekdarî yê Menzîlê hate tunekirin. Îcar li pêşengên Menzîlê geriyan. Hinek hatin girtin, hinekan xwe veşart, hinek koçî metrepolan bûn. Mola Mansur Guzelsoy ku bi pêşengê Menzîlê Fîdan Gungor re dima, neçar ma ku biçe derveyî welat. Ji ber ku lêgerîna wî hebû. Piştî ku Mola Mensur Guzelsoy çû derveyî welat, di sala 96’an de li Îranê piştî emeliyata mejî jiyana xwe ji dest da. Piştî operasyona nîsanê, lêgerîna Fîdan Gungor dest pê kir. Pêşengên Menzîlê –yên nehatin girtin, di serdegirtinan de nehatin girtin- neçar man ku xwe veşêrin. Wê demê Mola Mansur çû Edeneyê û Fîdan Gungor jî li Stenbolê bi cih bû.” 

 

FÎDAN GUNGOR ÇAWA HATE REVANDIN?

 

Melayê Şahid, wiha behsa revndina Fîdan Gungor kir: “Fîdan Gungor, hewl dida tevgerê komî ser hev bike. Kesek hat û ji Fîdan Gorur re got; ‘kesekê bi navê Mûrat Fîlîz ku ji Êlihê ye, ji koma Îlîmê veqetiyaye û dibêje agahî û belgeyên pir girîng di destê wî de hene. Dixwaze bi we re parve bike.’ Gungor, dipirse bê ka ev kes kesekî jêbawer e yan na. Lêkolînê dike. Mûrat Fîlîz, bi mehan berê bi awayekî profesyonel xwe weke kesekê ji wan dûr nîşan dide, li dijî wan diaxive, ji bo dîmenê kesekî bi wan re nîqaş çûyî û gef lê hatiye xwarin nîşan bide, bawerî dida kesên derdora xwe. Bi vî awayî xwe gihand Fîdan Gungor. Peyamekî ji Gungor re dişîne; ‘Ez dixwazim bi Fîdan Gungor re hevdîtinê bikim. Hinek mijar hene, dixwazim pê re parve bikim. Agahiyên pir girîng in.’ Baweriya Gungor bi kesên li derdora wî re dihat û li ser vê yekê ji bo hevdîtina bi Mûrat Fîlîz re malek destnîşan kir. Çawa dikeve malê, Fîdan Gungor dibin odeyekê û Sabahattîn Talayhan jî dibin odeyeke din. Ev agahiyên piştre, ji girtekên îfadeyên Fîlîz in. Dibêje; ‘Me bo her du yan jî derziyê tiryakê danî. Me Sabahattîn Talayhan li wir tavilê xeniqand. Me dest û lingên Fîdan Gungor girê dan. Çavên wî bi banda qoliyan girê da. Me xist nava qenepeyeke ji berê ve hatibû amadekirin. Weke ku mal were barkirin, me ji malê derxist. Me li qamyoneteke ji Êlihê hatibû bar kir. Qamyonet amade bû. Êdî nizanim bê ka rêxistinê piştre bi ku de bir.’ Revandina Gungor bi vî awayî bû.” 

 

Melayê Şahid, got ku êdî tu agahî ji Fîdan Gungor nehatin girtin û ev tişt anî ziman: “Piştî operasyonên nîsana 1994’an û revandina Fîdan Gungor, êrişên li dijî Menzîlê kêm bûn. Piştî operasyonên nîsanê, Îlîmê bi giştî 2-3 çalakî kirin. Piştî revandina Fîdan Gungor jî bawerim tenê êrişek çêbû. Di sala 96’an de li dijî hevalê me Mehmet Polat ê pasûrî hate kirin.” 

 

‘LI GORÎ NÎŞANEYAN DEWLETÊ PIŞTGIRÎ DIDA ÎLÎMÊ’ 

 

Têkildarî piştgiriya dewletê ya ji bo Hîzbûllahê jî Melayê Şahid wiha got: “Di dema şerê Îlîm û PKK’ê de, rêxistinên îslamî yên li rojava piştgirî dan wan. Me bi wan rêxistinan re peywendî danîn û jê re got ku tişta hûn dikin xelete û got; ‘hûn çima piştgiriyê didin wan, hûn çima di kuştina kurdan a hev de hûn rol dilîzin?’ Piştî hişyariya me, ji wan hinek rêxistinan piştgiriya xwe ya bo Îlîmê qut kirin. Piştî êrişî Menzîlê kirin jî gelemperiya komên li rojava piştgiriya xwe bi temamî qut kirin. Lê di dema pevçûnên navbera Îlîm û PKK’ê de dewletê operasyon nedikir, yên dihatin girtin tavilê dihatin berdan, çavê xwe lê digirt û li ser hinek peywendiyan piştgirî dida, pê re torek ava kiribûn û ev tişt di dema êrişên li dijî Menzîlê de jî hatin kirin. Li dijî baskê çekdarî yê Koma Îlîmê ku 5-6 sal bû êriş dikir tu operasyon nedihatin kirin û têk nedibirin. Lê li dijî baskê çekdarî yê Koma Menzîlê ku 4-5 meh bûn çalak bûbûn operasyon dihat kirin û têk dibirin. Gelo ma ev yek nîşaneya wê nîne ku aliyê wan digirin? Di destê me de belgeyên şênber nînin ku bibêjin çek danê, pere danê yan jî hêz danê. Me ev yek nedît ku dewlet ji xwe vê yekê bi vekirî nake. Ji ber ku çalakiyên kontrayî dikir. Dewletê hewl dida xwe di nava van çalakiyên kontrayî de nîşan nede. Ji ber ku dê bi serê wan ve bûbûya bela. Lê hemû nîşaneyên heyî nîşan dida ku dewletê alîkarî didayê û aliyê wê digirt.” 

 

Sibe: Gelo Hîzbûllah û rêxistinên din ketin bin kontrola dewletê? Di dema serhildana Kobanê de HUDA PAR çawa şandin qadê? Tevlibûna HUDA PAR’ê ya Tifaqa Cumhur tê çi wateyê?