ANKARA - İstanbul Sözleşmesi'nden çekilmenin ardından en çok merak edilen konulardan biri 6284 Sayılı Kanun’un akıbeti. Hukukçulara göre, sözleşmeyi referans alan 6284 Sayılı Kanun’un kaldırılmasına hukuki olarak Cumhurbaşkanı’nın gücü yetmiyor.
AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan’ın kararıyla 20 Mart’ta İstanbul Sözleşmesi’nden çekildi. Cumhurbaşkanı kararıyla sözleşmeden çekilmenin yasal olmadığını belirten çok sayıda kadın, LGBTİ+ örgütü ve muhalefet partileri kararın iptali için Danıştay’da dava açtı. Erdoğan, kararının “yasal” olduğunu savunurken, ülkenin her yerinde alanlara çıkan kadınlar, sözleşmenin hala yürürlükte olduğunu belirterek vazgeçmeyeceklerini açıkladı.
Sözleşmeden çekilme yönünde verilen kararın ardından merak edilen soruları 5 başlıkta derledik.
SÖZLEŞMELER NASIL FESHEDİLİR?
Anayasa’nın 104’üncü maddesinin 11’inci fıkrası uluslararası sözleşmelerin onaylama yetkisini Cumhurbaşkanına veriyor. Ancak aynı Anayasanın 90’ıncı maddesi, Cumhurbaşkanının uluslararası sözleşmeleri onaylayabilmesini Meclis’in “onaylamayı bir kanunla uygun bulması” şartına bağlıyor. Anayasa’nın 90’ıncı maddesinin ilk fıkrası şöyle: “Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak anlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.”
Uluslararası anlaşmaların onaylanması ve sona erdirilmesi konusu sadece Cumhurbaşkanlığı kararıyla değil bu konu aynı zamanda yasama yetkisi alanına da giriyor. Bu nedenle uluslararası sözleşmeler Meclis’in onaylamayı uygun bulma kanunundan sonra Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak yürürlüğe konulmuş ise yine Meclis’in bir kanun çıkarmasından sonra Cumhurbaşkanı tarafından sona erdirilebilir.
NEDEN YASAL DEĞİL?
Cumhurbaşkanı’nın sözleşmeden çekilme kararına Temmuz 2018'de yürürlüğe giren "Milletlerarası Anlaşmaların onaylanmasına ilişkin usul ve esaslar hakkındaki 9 No’lu Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin” 3’üncü maddesi dayanak olarak gösterildi. Ancak hukukçulara göre 9 numaralı kararnamedeki düzenleme Meclis’te kabul edilmemiş sözleşme veya antlaşmaları kapsıyor. İstanbul Sözleşmesinin onaylanması ise Meclis tarafından 24 Kasım 2011 tarih ve 6251 sayılı kanunla kabul edildi. Bu nedenle feshedilmesine ilişkin bir kanun çıkarılmadıkça, sadece Cumhurbaşkanı kararıyla feshedilemez.
NEDEN KARŞI ÇIKILIYOR?
Cumhurbaşkanı’nın karına çok sayıda kadın ve LGBTİ+ örgütünün yanı sıra, hukukçular, siyasetçiler, sendikalar, insan hakları örgütleri karşı çıkıyor. Sözleşmenin ve sözleşme kapsamında çıkarılan 6284 sayılı kanunun, kadına karşı şiddeti, kadın katliamlarını önleme ve koruma konusunda imzacı devletlere sorumluluklar yükleyen en önemli olduğuna vurgu yapan kesimler, sözleşmeden çıkılmasının kadın hakları mücadelesinde önemli bir kazanımın geri alınması anlamına geldiğini belirtiyor.
HUKUKİ İTİRAZ YOLU NEDİR?
İstanbul Sözleşmesi'nin feshedilmesini düzenleyen Cumhurbaşkanlığı kararının yargısal denetimi Danıştay'a ait. Danıştay Yasası'nın 24. maddesi, "Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak Cumhurbaşkanlığı kararlarına, Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlerden doğan idari davaları karara bağlayacağı" hükmünü içeriyor. Bu durumda kararın iptali için Danıştay'a başvuruda bulunmak gerekiyor.
6284 SAYILI KANUN NE OLACAK?
İstanbul Sözleşmesi’ni referans alan 6284 sayılı “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” 8 Mart 2012 tarihinde oy birliğiyle Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi ve 20 Mart 2012’de yürürlüğe girdi. Hukukçulara göre Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi durumunda 6284 sayılı kanun geçersiz olmuyor bu nedenle kanun hala yürürlükte. Kanuna ilişkin ancak Meclis bir düzenleme yapabilir. Hukukçulara göre Cumhurbaşkanı’nın hukuken 6284 sayılı kanunu kaldırmaya gücü yetmiyor.
MA / Zemo Ağgöz