ABD’nin İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi Bağdat’ta öldürmesiyle Ortadoğu merkezli Üçüncü Dünya Savaşı yeni bir evreye taşındı. Bölgede ABD-İran gerilimi tırmandı. ABD’den “üst düzey” böylesi bir saldırı beklenmezken, dilinde “intikamı” düşürmeyen İran’ın vereceği yanıt için sadece tahminler yürütülüyor. İran’ın “Ortadoğu koordinatörü” Süleymani’nin ölümü, aynı zamanda Irak ve Suriye sahasını yeniden ısıttı. 

 

‘Şİİ HİLALİ’ VE SÜLEYMANİ

 

Ortadoğu’da 2011 yılında başlayan iç savaşlarda rol almak isteyen İran, “Şii Hilali” projesiyle sahaya indi. Bu politikanın kurumsal yürütücüsü, İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı kurulan Kudüs Gücü Komutanlığı oldu. İran’ın dış politikalarını uygulayan bu kurumun başında ise, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in “manevi oğlu” olarak bilinen Kasım Süleymani bulunuyordu. Süleymani, Irak’ta Haşdi Şabi’nin kurulması ve güçlendirilmesi, Suriye denklemine Hizbullah’ın dahil edilmesi, Yemen’de Husilerin ön plana çıkması, yine Lübnan ve diğer bölgelerde İran’ı söz sahibi yapan projelerin öncüsüydü. ABD’yi Ortadoğu’da zorlayan isimlerin başında gelen Süleymani, İran’a önemli mevziler kazandırdı.

 

SUİKASTTE RUSYA VE İSRAİL PARMAĞI!

 

Bağdat’ta ABD Büyükelçilik binasına yönelik saldırıdan sonra gerçekleşen Kasım Süleymani suikastı, Irak’ta var olan tüm ilişki, denge ve ittifakları geriye sardı. ABD’nin suikastla “Elini Irak’tan çek” mesajı verdiği öne çıksa da, İran’ın Irak’taki nüfuzunu arttırması bekleniyor. ABD’nin Süleymani suikastı kararından Rusya’nın haberdar olduğu ve bu hamlenin de 25 Haziran 2019’de İsrail’in Tel Aviv kentinde yapılan ABD ve Rusya görüşmesiyle bağlantılı olduğu düşünülüyor. O görüşmeden sızan bilgilere göre, İsrail garantörlüğünde bir araya gelen her iki güç de İran’ın bölgedeki gücünün azaltılması için anlaştı. Temel olarak belirlenen yerler ise Irak ve Suriye oldu. Ortadoğu’da İsrail’den bağımsız hiçbir adım atmayan ABD’nin Süleymani suikastının da İsrail bilgisi dahilinde olma olasılığı oldukça yüksek. İran’dan gelen ABD ve İsrail’e yönelik “intikam” açıklamaları da buna işaret ediyor.

 

İRAN HAREKETE GEÇTİ

 

ABD’nin hamlesine karşı atağa geçen İran, bölgedeki etkinliğini kullanarak, Irak Meclisi'ni harekete geçirdi. 3 Ocak’ta gerçekleşen suikasttan iki gün sonra toplanan Irak Meclisi, “ABD güçlerinin ülkeden çıkarılması” kararı aldı. ABD ile yapılan tüm stratejik güvenlik anlaşmaları da iptal etme kararı alan Irak Meclisi, bu durumu Birleşmiş Milletlere (BM) taşımaya hazırlanıyor. Irak’ta 9 askeri üssü ve 5 bin civarında askeri bulunan ABD’nin nasıl çıkarılacağı uzun bir tartışma konusu; ancak bu karar ABD’nin Irak’taki varlığını “işgal” pozisyonuna getirdi. Hemen akabinde Uluslararası Koalisyon, Iraklı güçlere verdiği eğitim ve desteği durdurduğunu açıklarken, ABD’nin bu şartlar altında nasıl hareket edeceği merak konusu. 

 

BAĞDAT VE DÊRA ZOR ALARMDA

 

İran’ın, ABD’nin bu saldırısına karşılık vereceği birçok resmi ağız tarafından ifade edilirken, bu karşılığın nasıl olacağı tartışılan diğer bir konu. Olası misilleme sahaları ise Irak ve Suriye görülüyor. Bağdat’ta ABD ve koalisyonun üslerinin bulunduğu alanlar alarma geçerken, Suriye’de ise Dêra Zor hattında hareketlilik yaşanıyor. İran’ın bu alanlarda hazırlık yaptığı ve bu kapsamda askeri eylemlere gidebileceği tahmin ediliyor.

 

HAŞDİ ŞABİ’NİN DURUMU

 

ABD’nin çekilmesi için Irak’taki eylemlerin dozunun artması da beklenen bir diğer gelişme. Bununla uluslararası düzeyde ABD’yi zorlamanın yolları denenecek. Verilen karşılığa göre, ABD’nin aynı yöntemle harekete geçebileceği düşünülüyor. Irak Ordusu’na bağlı milis gücü olan Haşdi Şabi’nin daha fazla ABD’nin hedefi olacağa benziyor.  

 

BÖLGE NASIL ETKİLENİR?

 

ABD-İran arasındaki gerilimin büyük bir savaşa dönüşme ihtimali zayıf görünüyor. İki ülke arasındaki kapışmanın bir üst seviyeye çıkarılması daha gerçekçi duruyor. Her türlü siyasi ve askeri hamlenin Ortadoğu’da birçok gelişmeyi tetiklemesi bekleniyor. ABD-İran gerilimi, Rusya ve Türkiye'nin de durumunu etkileyecek. Şimdilik tüm güçler temkinli yaklaşsa da, Ortadoğu dengeleri altüst olmaya gebe. 

 

MA / Nazım Daştan