İSTANBUL - SES İstanbul Şubeleri, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının bütçesine yönelik yaptığı basın açıklamasında, sivil toplum örgütlerinin, sendikaların ve emekçilerin görüşleri dikkate alınmadan yapılan bütçelerin, toplumsal gerçeklikten kopuk olduğunu vurguladı.
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) İstanbul Şubeleri, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 2026 yılı bütçesine yönelik basın açıklaması gerçekleştirdi. İstanbul Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü önünde yapılan basın açıklamasına çok sayıda kamu emekçisi katıldı. Açıklamada “Hak temelli emekçiden yana, toplumsal cinsiyet eşitlikçi sosyal hizmetler bütçesi istiyoruz” pankartı açıldı. Açıklamada basın metnini SES İstanbul Anadolu Şube Eşbaşkanı Hatice Yayla okudu.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 2026 yılı bütçesinin, 2027 yılında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesinin merkezi bütçeye oranının yüzde 4.28’e çıktığını belirten Hatice Yayla, “Bakanlık bütçesinin 2025’e göre yüzde 72 artışı öngörüldü. Bu artışın ne hak temelli sosyal hizmetler ne de sosyal hizmetler birimlerinde görev yapan emekçilerin taleplerine yönelik olmadığı ortadadır.2024 yılında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının sosyal yardımlar eklenmeden bütçesine baktığımızda merkezi yönetim bütçesine oranı yüzde 1’in altında kalmış; 2025’te bu oran daha da düşmüş, 2026 bütçesi ise sosyal hizmetler açısından ‘koruma’ düzeyinde tutulmuş ve genişletilmemiştir. Böylece Bakanlık bütçesinin toplumsal ihtiyaçlara yanıt verme gücü zayıflamış, başta çocuklar, kadınlar, yaşlılar, engelliler ve göçmenler olmak üzere özel önlemlerle desteklenmesi gereken gruplar kamusal korumadan yeterince yararlanamaz hâle gelmiştir” diye konuştu.
‘BÜTÇE TOPLUMSAL GERÇEKLİKTEN UZAKTIR’
Tüm siyasi hesapların üzerinde tutulması gereken sosyal hizmetlerin sosyal adalet temelinde yürütülmesi ve toplumsal barışa katkı sunması gerektiğini vurgulayan Hatice Yayla, “Sosyal devlet anlayışı ile siyasi hesaplardan arındırılmış politika merkezli ve kamucu sosyal hizmet anlayışı toplumsal sözleşmenin-mutabakatın mutlak gerekliliğidir. Bu bağlamda değerlendirildiğinde; mevcut sosyal hizmetlerin bahis edilen değerlerden ve perspektiften oldukça uzak olduğu görülmektedir. Sendikamız, bütçe sürecinin demokratik katılıma kapalı oluşunu ciddi bir sorun olarak görmektedir. İlgili sivil toplum örgütlerinin, sendikaların ve alanda çalışan emekçilerin görüşleri dikkate alınmadan yapılan bütçeler; toplumsal gerçeklikten kopuk, masa başı planlamalardır ve bu nedenle kalıcı sosyal politikalar oluşmamaktadır” ifadelerini kullandı.
ENGELLİ VE YAŞLI HİZMETLERİ
Türkiye’de 2026 yılı itibarıyla nüfusun yaklaşık yüzde 12’sinin özel gereksinimli ,yüzde 10’u ise yaşlı bireylerden oluştuğunu aktaran Hatice Yayla, “Buna rağmen bütçeden bu iki kesime ayrılan pay artmamış, hizmetlerin niteliğinde ciddi sorunlar tespit edilmiştir. Kamuya ait huzurevleri ve yaşlı bakım merkezlerinin kapasitesi 2024–2026 arasında yalnızca yüzde 2 artmış; bu artış nüfusun yaşlanmasıyla tamamen uyumsuzdur. Özel huzurevlerinin sayısı yüzde 15 artarken, kamu hizmetlerinin yetersizliği nedeniyle yaşlılar bakım hizmetine erişimde eşitsizlik yaşamaktadır. Engelli bireyler açısından ise erişilebilirlik projeleri ve kamusal destekler 2024–2026 arasında oldukça yavaşlamıştır. Bütçede engelli hizmetleri için ayrılan kaynağın büyük bölümü sosyal yardım niteliğinde nakdi ödemelere yönlendirilmiş; oysa erişilebilirlik, rehabilitasyon, istihdam ve bağımsız yaşam programları çok daha fazla kritik alanlardır” ifadelerini kullandı.
TOPLUMSAL CİNSİYET VE KADIN POLİTİKALARI
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu verilerine göre 2024 yılında 394 kadın cinayeti ve 258 şüpheli kadın ölümünün yaşandığını kaydeden Hatice Yayla sözlerine şöyle devam etti: “Bu sayı veri tutulmaya başlandığından bu yana ulaşılan en yüksek sayıydı. Bu yıl için de durum hiç iç açıcı değil. Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu (TKDF) verileri göre 2025 yılının ilk 9 ayında toplam 290 kadın, erkekler tarafından öldürüldü. Sığınma evi açmayan, kreşlerin yaygınlaştırılmasına ilişkin bir planı olmayan, kadına yönelik şiddetin nasıl engelleneceğine ilişkin kapsamlı bir çalışma yapmayan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2025 yılı boyunca sadece ‘aile’ dedi. Kadın erkek eşitliği arasındaki makası giderek artıran açıklamalar, uygulamalar ısrarla sürdürüldü bu yıl. Diyanet İşleri Başkanlığının kadınların örtünmesini emreden ve miras hakkından vazgeçmesi gerektiğini ifade eden Cuma hutbeleri işi başka bir aşamaya taşırken; müzik grupları, şarkı yazan ve söyleyenler genel ahlak nedeniyle kendilerini adliyelerde buldu. Üstelik Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı şikayetçi olarak yer aldı bu hukuksuzluklarda. Eşitliği düstur edilmesi gereken, ayrımcılığı yok etme hedefiyle çalışmalarını sürdürmesi gereken Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bunun tam aksini yapıyor. 2026 yılı bütçesi de bu durumun özetidir.”
ÇOCUK HİZMETLERİ VE KORUNMA
Çocuk nüfusunun yüzde 26 olduğu Türkiye’de çocuklara ayrılan bütçenin yüzde 8’in altında kaldığına dikkat çeken Hatice Yayla, “Çocuk koruma sisteminde personel yetersizliği, kurumların fiziksel yapılarının eskimesi, uzman desteğine erişimde güçlükler ve artan ihmal–istismar vakaları dikkat çekmektedir. Son iki yılda çocuk evi sayısında artış yapılmamış; koruyucu aile sistemi yaygınlaştırılamamıştır. Çocukların kültürel kimlikleri, anadili ve aidiyet alanları desteklenmemiş; pedagojik ilkelere aykırı uygulamalar rapor edilmiştir. Bakanlığın çok ağır ihmal koşullarında bile olsa korunma ve bakım ihtiyacı içerisinde olan çocukları kurum bakımına almamak için sosyal hizmet etiğine sığmayan vaka yönetim süreçleri uyguladığı da rapor edilmektedir” dedi.
SOSYAL YARDIM POLİTİKALARI
Dikkat çekici ama şaşırtmayan bir biçimde her dönemin en hızlı büyüyen bütçe kaleminin sosyal yardımlar olduğunu belirten Hatice Yayla, “Bu artış, görünüşte sosyal politika genişlemesi olarak yorumlansa da aslında yapısal bir yoksulluk döngüsünün göstergesidir. Yardımların çoğu nakdi transfer şeklindedir ve bu durum bireyleri kalıcı olarak güçlendirmemekte; bağımlılık ilişkilerini pekiştirmektedir. Sosyal yardım alan nüfusun önemli kısmı kadınlardan oluşmakta; bu durum kadın emeğinin görünmezliğine ve ekonomik bağımlılığa neden olmaktadır. Sendikamız, yardım politikalarının sosyal hizmet ve istihdam politikalarıyla entegre edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır” ifadelerini kullandı.
GENEL TALEPLER
Hatice Yayla genel taleplerini şu şekilde sıraladı: “
* Bütçe, sivil toplum ve emek örgütlerinin de katılımı ile yapılmalıdır. Bütçe yapım süreci demokratik ve şeffaf olmalıdır.
* Sosyal hizmetler hak temelli sunulmalı ve iktidar ile sosyal hizmetler arasında ki tahakküm ilişkisi veya yeniden üretici bir ilişki kurulmaması sağlanmalıdır.
* Ülkemizin de tarafı olduğu Avrupa Sosyal Şartı ile tanımlanan ve güvence altına alınan temel haklar (Barınma, sağlık, eğitim hakkı, İşçi hakları, tam istihdam, eşit işe eşit ücret, doğum izni, sosyal güvenlik, yoksulluk, sosyal dışlanmaya karşı koruma seyahat ve herhangi bir ayrımcılığa tabi tutulmama) kesintisiz bir şekilde kullanıma açılmalıdır.
* Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temel alınarak iç mevzuatın ve uygulamaların düzenlenmesi, bazı maddelerdeki çekincelerin derhal kaldırılması sağlanmalıdır.
* Sosyal Hizmet alanlarındaki politikalar, sorunları çözmeye odaklı, iktidarın siyasi çıkarlarından arındırılmış ve kapsamlı olmalıdır. Bu alanda yapılacak planlamalarda ekonomik tasarruf ya da kesinti düşünülmemeli, ihtiyaca göre bütçe ayrılmalıdır.
* Sosyal yardımlarda bir bağımlılık ilişkisi yaratma, rant ve siyasi çıkar hedefi kaldırılmalıdır. Yardım alan vatandaşlara şantaj tehdit gibi söylem ve uygulamalardan vazgeçilmelidir.
* Bütçe; salgın, deprem, sel gibi olağanüstü dönemler göz önünden alınarak hesaplanmalı, ekonomik krizleri, yoksulluğu önleyici tedbirler alınmalıdır.
* Ülkemizde bulunan göçmen, mülteci ve sığınmacılara yönelik ayrıca sosyal politikalar geliştirilmeli ve daha insani yaşam koşullarını sağlayacak şekilde yeterli bütçe ayrılmalıdır.
* Ülkemizde büyük bir sorun haline gelen uyuşturucu vb. madde kullanımının artması özellikle bunların küçük yaştaki çocuklara kadar inmiş olmasına yönelik gerekli tüm tedbirler alınmalı ve buna dair önleyici politikalar geliştirilmelidir.
* Kadına ve çocuğa yönelik şiddete ilişkin önlemlerin alınması için yeterli bütçe ayrılmalıdır. İstanbul sözleşmesine geri dönülmeli, CEDAW ve 6284 sayılı kanunun gerekleri yerine getirilmelidir.
* Toplumun tüm kesimlerini ilgilendiren bütçe görüşmelerinde sivil toplum örgütlerine, işkolunda örgütlü ve söz konusu alanda çalışan emekçilerin iradi temsilcisi olan sendikalara yer verilmelidir."