Apê Musa katledileli 32 yıl oldu: Geleneği sürüyor

img

İSTANBUL - Gazeteci-yazar Musa Anter’in katledilmesinin üzerinden 32 yıl geçti. Gazeteci Ender Öndeş, Anter'in duruşuyla efsaneleştiğini ve bıraktığı geleneğin sürdüğünü belirtti.  

Kürt halkının Apê Musa’sı, Kürt bilge Musa Anter 20 Eylül 1992 tarihinde Amed’te katledildi. JİTEM tarafından katledilen Anter’in ölümüne ilişkin dava ise 2 yıl önce zaman aşımı gerekçesiyle düşürüldü. Anter, ardından büyük bir Özgür Basın geleneğini miras olarak bıraktı. Yeni Yaşam gazetesi yazarlarından olan Ender Öndeş, Musa Anter’i ve Özgür Basın geleneği anlattı. 
 
Anter ile tanışmasa da ona dair anlatılanları dinlediğini ve katledildiği günü hatırladığını belirten Öndeş, "Apê Musa'yı benim anlatabilmem zor. Ama böyle insanlar efsane insanlardır. Duyarsınız. Apê Musa, esasında özgür basın öncesinde de var olan biri. Ondan daha öncesinde yeğeni Hüseyin Deniz (Katledilen Özgür Gündem yazarı) için yazdığı yazı vardır. Ben o yazıyı okuduğumda ağlamıştım. Oğlum Hüseyin diyor, ben sana öldü demem diyor. Öldü dersem, seni ben öldürmüş gibi olurum diyor. Ben de gelirim yanına oğlum diyor” diye belirtti. 
 
‘KUŞAKTAN KUŞAĞA GELEN BİR ZİNCİR’
 
Musa Anter’in de yiğeninden kısa bir süre sonra katledildiğini hatırlatan Öndeş, katledilen gazeteciler ve onların ardından bu mücadeleyi sahiplenilme halini bir zincir olduğunu, Anter katledildiğinde henüz doğmamış insanların bugün bu geleneği sürdürdüğünü belirterek, “Zinciri hesaplayabiliyor musunuz? Nasıl bir zincir geliyor? İnsandan insana, kuşaktan kuşağa” dedi.
 
Gazeteci Ender Öndeş
 
Özgür Basın kurulmadan önceki Türkiye’deki sol-sosyalist basın geleneğinden söz eden Öndeş, Devrimci-Yol’un “Demokrat” ve o dönemin Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) “Politika” adında gazetelerinin olduğunu ve dönemlerine göre iyi sayılabileceğini ifade etti. 
 
ÖZGÜR BASIN’IN ÖNEMİ
 
Türkiye’de Özgür Basın geleneğinin ortaya çıkmasının çok önemli bir gelişme olduğunu vurgulayan Öndeş, “Yani bence tarihte, en azından Kürtler açısından söylüyorum, ilk kez Genelkurmay’ın resmî açıklamalarının ya da hükümetlerin resmî açıklamalarının haricindeki alternatif, bir bilgi kaynağı ortaya çıktı. Bunu biz Roboski'de gördük. Roboski'de özgür basın olmasaydı 34 kişilik büyük bir gerilla birliğinin mahvedildiği anlatılacaktı bize. Yine örneğin Güçlükonak Katliamı’nı hatırlıyorum. Ben gazetedeydim, 11 köylüyü öldürüp, minibüste yakmışlardı ve olay o gün PKK'nin üstünde atılmıştı. Öyle görünüyordu ama yerelden bilgiler geldiğinde anlaşıldı ki olay bambaşka. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de onayladı bunu. Resmen ordu tarafından öldürülen insanlar ateşe verilmişti. Ve bunun gibi bir sürü olay var” diye konuştu. 
 
ÖZGÜR ÜLKE’NİN BOMBALANDIĞI SÜREÇ
 
3 Aralık 1994’te Özgür Ülke gazetesinin bombalandığı günden söz eden o dönem sosyalist basında çalıştığını ve herkes gibi kendisinin de olayı duyunca binanın önüne geçtiğini belirten Öndeş, gazetenin sonraki gün “Bu ateş sizi de yakar” manşetiyle çıkışına dair de “Herhalde sosyalistlerin tarihindeki en kısa toplantısı o gün yapılmıştır. Yani üç dakika falan sürdü ve şu karar alındı: ‘Hemen bütün teknik aletlerin büroya getirilmesi ve gazeteye yardımcı olunması. Yani o dönemde takip ediyorduk. Kadırga'daki o ünlü binaya gelip gittiğimiz oluyordu” dedi. 
 
90’LI YILLARIN DAYANIŞMASI
 
Bombalamanın ardından insanlarda büyük bir öfke olduğunu ve güçlü bir dayanışmanın oluştuğunu söyleyen Öndeş, “İstiklal Caddesi’ndeki o eylemi hatırlıyorum ama sadece İstiklal değil. Örneğin Aksaray'da meşhur Ender Mağazası vardır, onun önünde bir sürü gözaltı oldu o gün. Gazetenin satışı yapılıyordu. Bütün siyasi hareketler alıp gazeteyi çeşitli bölgelerde satıyordu. Yani hâkim oldukları ya da ne bileyim daha kendilerini iyi hissettikleri mahallelerde o gün her yerde satış oldu. Ve çok güçlü bir dayanışmaydı, hakikaten teknik malzeme fazlalığı oluştu gazetede. Yani insanlar, dergilerde, sosyalist dergilerde ne varsa hatta yayın evlerinde ne varsa gazeteye getirdiler” dedi.  
 
Gazetelerin bir bir kapatıldığını ancak ardından bir yenisinin çıktığını söyleyen Öndeş, “Özgür Basın her zaman yani deyim yerindeyse alemin yıldızı gibi oldu. Yani bir gözümüz her zaman oradaydı. Hep öyle yürüdü iş yani” şeklinde kaydetti. Öndeş, 1990’lı yıllarda Türkiye’deki devrimci ve demokrat kesimlerin dayanışmasının daha güçlü olduğunu ancak bu dayanışmanın bugün aşındığını dile getirdi. Öndeş, bunun da kaynağını sol hareketlerin zayıflamasından aldığını belirtti. 
 
'YÜK ÖZGÜR BASININ ÜSTÜNE KALIYOR'
 
Türkiye’de Özgür Basın’a “Türkiye cephesindeki haberlere çok fazla, yoğunlaşmıyorlar, kendi haberlerini veriyorlar” diye yapılan eleştirilere de değinen Öndeş, “Ama sen de Kürtlerin haberlerini ver o zaman. Yani zaman zaman biz, gazetede onca yıldır hatırlarım ben, her toplantıda konuşuruz bunları. Ya işte şu haberlere de öncelik vermek lazım diye ama habere bakıyorsun, örneğin gazeteciler Federe Kürdistan tarafında ya da Rojava'da öldürülmüş. Bu haberi kim verecek? Yok, başkası yok. Ve mecburen sen onu manşete çıkarıyorsun. Yani Kürt basını şunu istemez mi? Yani hem ülkede hem Kürdistan'da hem Rojava'da hem buradaki insan hakları ihlallerini, cinayetleri, yargısız infazları, bütün muhalif gazeteler verse de bizim yükümüz azalsa, istemez mi? Elbette ister. Ama olmuyor bu, olmayınca da köşede kalıyor. Özgür Basın'ın üstünde kalıyor” diye vurguladı.
 
BİRAND’IN İTİRAFI
 
Gazetecilere yönelik baskı, tutuklama ve katletmeleri “gerçeği açığa çıkartmanın bedeli” olarak tanımlayan Öndeş, “Herkes kendi işini yapıyor. Yani sen gerçekleri ortaya çıkarıyorsun, yalan perdelerini yırtıyorsun. Onlar da seni tutukluyor. Tabi karşı taraf ne kadar sıkışmışsa, o kadar fazla saldırıyor. Kürtlerin siyasi partisi var ve yok edemiyor. Her seferinde insanları tutukluyorlar ama bitmiyor.  Hiçbiri bitmeyince haberciye geliyor sıra. Yani haberciye saldırmak zorunda kalıyorlar. Mehmet Ali Birand itiraf etmişti bir defa. ‘Ya biz berbat gazetecilik yaptık. Ordu ne diyorsa onu verdik’ diye itiraf etmişti. Ama o gazetecilik de bitti” diye konuştu.
 
‘ÖZGÜR BASIN ÜLKENİN GERÇEĞİ’
 
Özgür Basın’ın tirajının içinde bulunduğu yeri ifade etmeyeceğini, Kürt siyasi hareketinin Ortadoğu’da bir odak noktası olduğunu belirterek Öndeş sözlerini şöyle tamamladı: “Şu anda bütün elçilikler, hükümet makamları, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı hepsi, hepsi her sabah yasakladıkları siteler var ya hepsine giriyorlar. Hepsini okuyorlar. Sen beğen beğenme. Yani Esad nasıl bir odak noktasıysa, Kürt hareketi de bir odak noktası. Mecbur okuyorsun. Her röportajı okuyorlardır. Yani Türkiye'de ya da Ortadoğu'da siyasetle uğraşıyorsan, sen her sabah şöyle yapmak zorundasın. Ulusalcılar ne diyor mesela? Cumhuriyet okursun değil mi? İktidar cephesi ne diyor? 3-4 tane gazete var orada. Onlara bakarsın. Kürtler ne diyor? Oraya da bakmak zorundasın. Hayatın gerçekliği böyle. Nasıl ki 40 yıldır devrimci hareket konusunda ‘bitirdik’ lafının bir anlamı yoksa gazetecilikte de habercilikte de ben bunu bitirdim diye bir şey yok.”

Diğer başlıklar

27/08/2025
23:59 Özgür Özel: Erdoğan İBB başkanıyken 24 asgari ücret huzur hakkı alıyordu
23:36 Amedspor, Kürtçe Instagram ve X hesapları açtı
22:56 Riha’da gün boyu miting çalışması
22:45 Kadın Kurtuluş İdeolojisi Atölyeleri: Özgürleşmek mücadeleden geçer
22:37 'Orta ve Batı Suriye Siyasi Konseyi' kuruldu
22:31 Şam’ın Kiswa beldesine 6 hava saldırısı düzenlendi
21:43 DEM Parti Genç Kadın Meclisi: Barış bir talep değil haktır
21:35 SOHR: Alevileri temsilen 'Orta ve Batı Suriye Siyasi Konseyi' kurulacak
21:19 Sanatolia’dan Barış Anneleri ile dayanışma etkinliği
20:19 İzmir'de 'Barış ve ekolojinin kadın yüzü' paneli
20:05 Berat Nazlıcan Çewlîg'te toprağa verildi
19:59 DEM Parti komisyon üyeleri: Güven ortamı oluşturulmalı
19:18 223 işçinin direnişi sürüyor: İrade gaspı tüm ülkenin sorunu
19:11 Baro başkanları: Türkiye kendi modelini geliştirmeli
18:29 Meclis, Gazze gündemiyle olağanüstü toplanacak
18:19 Xêro Abbas’tan Riha mitingine çağrı
18:15 Newala Qesaba’da çıkarılan kemikler çöplük alana atıldı
18:12 Wan Baro Başkanı Özaraz: Süreç doğru okunmalı ve hukuki adımlar atılmalı
17:37 Amed'in ilçelerinde kadına yönelik şiddete karşı farkındalık çalışması
17:27 Amed Barosu komisyonda: Özel bir yasanın çıkarılması zorunludur
16:49 Mahkeme kararı reddededildi: TELE1 ekranı karartılacak
16:42 Çewlîg Baro Başkanı Ketenalp: Kürt meselesi demokratikleşme meselesidir
16:15 CHP'nin mitingi öncesi Beyoğlu'na çıkan metro çıkışları kapatıldı
16:06 Berat Nazlıcan’ın cenazesi 6 yıl sonra teslim alındı
16:03 TBB Başkanı Sağkan'dan komisyona 4 talep
15:38 Bulut Kişin'in taziyesine ziyaret
15:28 Tülay Hatimoğulları: Öcalan’ın özgür çalışabileceği koşullar oluşturulmalı
15:25 TTB'den kıyafet gerekçesiyle muayeneyi reddeden doktora soruşturma
14:53 İHD: 'Kuyu tipi’ne karşı açlık grevindeki tutsakların talepleri karşılansın
14:28 DBP ve DEM Parti heyeti Federe Kürdistan'da
14:22 Kurtulmuş: Süreç için yasal altyapı tartışılacak
13:53 Silêmaniyê’de yangın
13:37 Colemêrg’te su krizi: Sebep kayyım uygulamaları
13:35 İHD ve ÖHD'den silah imha töreni raporu ve çözüm önerileri
13:32 İstanbul Barosu’ndan komisyonun telefonla davetine tepki
13:29 İmamoğlu'nun avukatı adliyeye sevk edildi
13:10 Süveyda Askeri Meclisi ‘Ulusal Muhafızlar Gücü’ne katılacak
13:08 Kürt Kadınlar Ulusal Birliği: İdam cezaları iptal edilsin
12:42 UAEA İran’da denetimlere yeniden başlayacak
12:41 Kayyımın kapattığı Aram Tigran Konservatuarı yeniden açılıyor
12:17 Kadıköy'deki 1 Eylül mitingine çağrı: Güvenli yaşamanın tek yolu barıştır
11:53 Trump’tan ‘Gazze’ konulu toplantı
11:45 İsrail: Hamas'ın üst düzey sorumlusu öldürüldü
11:43 Cumhuriyet'in 'süreç' karşıtlığı tetikçiliğe vardı
11:10 Demokrat olmanın birinci ölçüsü
10:59 Hêlîn Ümit: Önderliğimiz Meclis’e gelmeli, konuşmalı
10:41 Qoser’de kaza: 1 ölü, 9 yaralı
10:26 Benzine zam
10:09 Haydarpaşa Limanı'ndaki yangın söndürüldü
09:23 4 yıldır yatağa bağımlı yaşayan Halime Karataş yardım bekliyor
09:22 ÖHD’li Şaman: Komisyon çalışıyor ama tecrit sürüyor
09:18 Kadınlardan 1 Eylül mesajı: Barış mücadeleyle gelir
09:15 Yazar Karakuş: Sürecin başarısı için Öcalan’ın fiziki özgürlüğü sağlanmalı
09:11 Kete: Öcalan Meclis'te dinlensin
09:07 Polisler taziyeyi engellemişti: Bakanlıktan 'aile isteğiyle çıktı' iddiası
09:04 Kadınlara 1 Eylül çağrısı: Kadıköy mitinginde bir araya gelelim
09:03 MKM’de kurs kayıtları sürüyor
09:02 İki çocuğunu çatışmalarda yitirdi: Dilimizi, kimliğimizi istiyoruz
09:00 27 AĞUSTOS 2025 GÜNDEMİ
26/08/2025
23:41 Ümraniye’de şölen: Öcalan'ın çağrısıyla yeni bir kapı açıldı
23:08 Gazeteci meslek örgütlerinden İsrail’e tepki: Saldırılar savaş suçudur
22:50 BM: Gazze'de 36 binden fazla kişi zorla yerinden edildi
22:42 DGD-KON’dan Ortaylı ve Başer’e tepki
21:37 'Kürt Soykırımı Konferansı' sona erdi
21:28 Riha'da mitinge katılım çağrısı
20:57 Talabani: Yeni Suriye’de Kürtlerin hakları garanti altına alınmalıdır
20:07 Wan'da 'Kadın yaşamdır, yaşam kendini yönetmektir' buluşması
19:47 Sincan Cezaevi'nde işkence iddiası
18:12 Süveyde ve Dera yolunda silahlı saldırı: Bir kişi yaşamını yitirdi
17:14 Hakem Kurulu'nda zam oranı belli oldu: Sendikalar çekildi
16:54 Beşiktaş Belediyesi soruşturmasında iddianame kabul edildi
16:07 30 yıllık tutsağın tahliyesine ‘entegre olmaya hazır değil’ engeli
16:02 178 edebiyatçıdan 'ifşa' açıklaması
15:46 Licê'de askerden mezar yıkma girişimi
15:33 Hasta yakınını taciz eden doktor görevden uzaklaştırıldı
15:25 Bir ayda 197 kişi idam edildi
15:24 Barış İçin Toplumsal Girişim'den 1 Eylül çağrısı
15:18 Süveyda’da hayatını kaybedenlerin sayısı bin 895’e yükseldi
15:17 Qoser'de buluşma: Artık kimse bir diğerinden üstün olmasın
15:16 ABD: Hizbullahın ‘silahsızlandırma’ kararı uygulanmalı
15:09 Nanaxanim Babazade'nin serbest bırakılması istendi
15:05 Erdoğan ve Bahçeli'yle görüşen Türker: Görüşme olumlu havada gerçekleşti
14:53 Özerk Yönetim ve ABD heyeti Ürdün’de görüştü
14:26 Bağdat ile Hewlêr arasındaki ‘mali’ anlaşmazlık sürüyor
14:23 Suriye'ye karadan giren İsrail güçleri 1 kişiyi öldürdü
14:16 İran’da kadın aktiviste 1 yıl ceza
14:15 Gazze’de 24 saatte 75 kişi öldürüldü
13:59 Kırşehir Cazaevi'nde hak ihlalleri artıyor
13:15 İmamoğlu çiftinin avukatı gözaltına alındı
13:14 Mücahit Birinci ifadeye çağrıldı
13:01 Erdoğan’dan Suriye açıklaması: Kürtlerin teminatı Türkiye’dir
12:38 HRW: ABD personeli Gazze'deki savaş suçlarından yargılanabilir
11:58 İHD Dêrsim'deki arama noktalarının kaldırılmasını istedi
10:21 DEM Parti Heyeti Perşembe günü İmralı'ya gidecek
09:12 Kabayel: Süreç Aleviler için tarihidir
09:11 Meral Danış Beştaş: Sürecin tarafı ve muhatabı Öcalan’dır, dinlenmeli
09:10 İstanbul'da 1 Eylül'ün adresi Rıhtım Meydanı
09:09 Ankara’da sürecin nabzı: Toplum kalıcı bir barış istiyor
09:08 Mandela’nın avukatı: Öcalan’ın açıklamaları herkes için barış ve adalet umudu sağlıyor
09:08 Şanar Yurdatapan: Türkiye'nin demokratikleşmesi tek tarafın attığı adımlarla gerçekleşemez
09:05 Nurgül Çelebi: Toplumsal barışın sağlanabilmesi için din iktidar aracı olmaktan çıkarılmalı
09:04 AKP'li belediye gerçeğini kurutup yerine yapayını yaptı
09:03 Terlikle hastaneye gitmeyi reddeden tutsağın sevki iptal edildi
09:00 26 AĞUSTOS 2025 GÜNDEMİ
08:08 ABD heyeti Ebdî ve Şara ile görüştü
08:02 Gazze'de 7 Ekim'den bu yana 246 gazeteci öldürüldü
25/08/2025
21:41 Cizîr’de kadınlardan 'barış' buluşması
21:24 TOKİ’de iş cinayeti
20:14 Yenişehir ilçesinde yangın: 3 yaralı
20:08 Binden fazla aktivistten Şerife Muhammedi için çağrı
19:29 DEM Parti Eş Genel Başkanları'ndan Bengi Başer hakkında suç duyurusu
16:58 Yousefi’nin ‘Ronahiya Jin’ sergisi Wan’da açıldı
16:27 Mêrdîn’de yüksek fatura protestosu
15:58 Riha ve İzmir'de ‘Demokratik toplum için barışa ses ver’ çağrısı
15:18 Tecrit sürüyor, toplum adım bekliyor: Erdoğan'dan 'sabır' açıklaması
14:56 33 yıllık tutsaklığın ardından kardeşinin mezarına ziyaret
14:23 Komisyonun 6 ve 7'nci toplantılarının programı belli oldu
14:07 Geri gönderme merkezinde tutulan Nanaxanim Babazade için eylem
12:53 Wan'da kaza: 2 ölü, 3 yaralı
12:52 DBP Kadın Meclisi: Şiddet artıyor, devlet kurumları sessiz
12:52 Kadın tutsaklardan Meclis Komisyonu’nda Kürtçe engeline tepki
12:25 DEM Parti İmralı Heyeti bu hafta İmralı'ya gidecek
12:00 Temelli: Öcalan ile görüşmeyen komisyon yol alamaz
11:39 Bursa'da 3.4 büyüklüğünde deprem
11:38 Bedlîs’teki yangın söndürüldü
11:32 İmalat sanayisi kapasite kullanımı son 5 yılın gerisine düştü
10:59 Gazze'de 2'si çocuk 11 kişi daha açlıktan hayatını kaybetti
10:54 İran'ın nükleer programı görüşmesi Cenevre'de yapılacak
09:57 Foza Yûsif: Türkiye yapıcı bir rol üstlenmeli
09:46 Alevilerin beklentisi eşit yurttaşlık
09:37 Avrupa'daki belediye başkanları İmamoğlu için İstanbul'a gelecek
09:16 Taraftar cezalara karşı Amedspor'un yanında
09:13 Xwebûn 'Dil kırmızı çizgidir' manşetiyle çıktı
09:07 Diyanet hutbesine tepki: Kadınlar etkin mücadele vermeli
09:05 'Tecridin 7 penceresi' 3 dile çevrildi
09:03 Kızıl Parti Sekreteri Yağan: Öcalan'ın özgür tartışma koşulları oluşturulmalı
09:01 Spor ve sohbete 'personel eksikliği', kitaba 'sakıncalı' engeli
09:00 25 AĞUSTOS GÜNDEMİ
24/08/2025
23:55 Tülay Hatimoğulları: Tarihi fırsat elde etmiş durumdayız
23:37 Amedspor'dan farklı galibiyet
22:19 Sındırgı’da 4,8 şiddetinde deprem
22:06 31 yıl sonra tahliye olan Gülten Akgül’e ziyaret
21:51 Amedspor-Sivasspor maçı başladı
21:06 İsrail’den Yemen’e hava saldırısı: 2 ölü, 5 yaralı
20:52 Halk Amedspor’u LED ekrandan izleyecek: İşte taraftar, işte şampiyon
20:23 Pirsûs’ta yürüyüş: Barış gelmeden hiçbir sorun çözülmez
19:55 Kadınlardan barış zinciri ve serbest kürsü
19:29 İstanbul’da 1 Eylül Dünya Barış Günü etkinliği
18:00 Kahire’de ‘umut hakkı’ ve tecrit tartışıldı
17:46 İspanya’da Ağustos'ta aşırı sıcaklar rekor kırdı