HABER MERKEZİ - Rehim Şinoyi Mahmutzade’nin Farsça kaleme aldığı General İhsan Nuri Paşa kitabı, İbrahim Sungur’un çevirisiyle Sitav Yayınları’ndan çıktı. Kitap sadece bir komutanın hayat hikayesi değil, bir halkın ulusal kurtuluş mücadelesi için verdiği çabanın önemli bir kesitini sunuyor.

 

Rehim Şinoyi Mahmutzade, lise öğreniminin son yıllarında Tahran’da tanıştığı İhsan Nuri Paşa ve eşi Yaşar Hanım ile vefatlarına kadar görüşmeyi sürdürür. Daha sonra kendilerinden duyduklarını, eserlerini, kaleme aldıkları yazıları ve anlattıklarının bulunduğu kasetleri derleyerek, İhsan Nuri Paşa’yı anlatacak bir eser yazmaya karar verir ve "General İhsan Nuri Paşa" kitabını Farsça kaleme alır. Bu kitap İbrahim Sungur'un çevirisiyle Sitav Yayınları'ndan çıktı ve 3'üncü baskısını yaptı.

 

İhsan Nuri Paşa, Kürtlerin haklarını korumak için Ekim 1927’de Kürt partileri ve dernek temsilcilerinin katılımıyla Lübnan’ın Bihamdun şehrinde kurulan Xoybun’un kongresine Ağrı Dağı'ndaki isyana öncülük ettiği için katılmadığı halde, Xoybun Cemiyeti'ni kuran komite tarafından "Kürt Kuvvetleri Başkomutanı" atanmış ve Kürt devrimci güçlerini komuta etmiş bir generaldir. 1927 ila 1930 yılları arasında Ararat bölgesinde ağır silahlarla donatılmış Türkiye ordusu ve müttefiklerine karşı hiçbir ülkeden maddi ve manevi destek almadan savaşan General İhsan Nuri Paşa, Türkiye’nin Rusya ve İran’ın desteğiyle Ağrı Dağı’ndaki devrimcileri yenilgiye uğratmasıyla İran’a sığınır ve yaşamını yitirene kadar burada yaşar. 

 

Rehim Şinoyi Mahmutzade, zulme karşı Kürt ulusal kalkışma tarihinin aydınlık sayfalarında yer alan bu devrimci komutanı "General İhsan Nuri Paşa" kitabında anlatıyor. Kitapta İhsan Nuri Paşa’nın konuşmaları, el yazmaları, Yazar’ın bizzat kendisinden, eşinden duyduğu olaylar ve bilgiler yer alıyor. 

 

İhsan Nuri Paşa Ağrı Dağı’nda kendi el yazmasıyla kendisini hakkında şu bilgileri veriyor:

 

“Kürt Ulusal Genel Komutanlığı. 1927-1930 Miladi yıllarına tekabül eden Kurdî 2539-2542 yıllarında Ağrı Dağı’nda ve Türkiye Kürdistanı’nda… 1892 yılında Kuzey Kürdistan’da Bitlis kentinin Ali Kuli Caddesinde ve Ali Kuli evinde dünyaya geldim. Önce Gök Meydan Camisinde, daha sonra Bitlis Askeri Rüştiye Mektebinde okuyarak ilkokul diplomasını aldım. 1907 yılında Erzincan’a gidip Askeri Liseye girdim. Ertesi sene kılıç kuşanarak Harp Okulu’na girip orada okumaya devam ettim. Harp Okulu 1909’da İstanbul’da Devrim Harekatına karıştığında, onlara katıldıysam da aktif olmadım. 1910 yılının baharında subay derecesi ile tahsil hayatımdan ayrılırken 27’nci sırada subay rütbesini taktım… 1919 yılında Merkezi Hükümete karşı ayaklanan ve Yunan işgalcilerine karşı savaşan Mustafa Kemal Paşa’nın oluşturduğu askeri örgütün İstanbul şubesini kurdum…”

 

İhsan Nuri Paşa'nın mücadele arkadaşları Biro Heskî Têlî, kardeşi Eyüp Ağa, Ferzende Beg ile anıları, Türk ordusu ile aralarındaki çatışmaların sonuçları, savaş uçaklarına karşı nasıl mücadele ettikleri, Kürt ileri gelenleriyle görüşmeleri detaylıca ve birinci ağızdan anlatılıyor. Ayrıca Ağrı Dağı’nda ve sonrasında çekilmiş fotoğraflara da yer veriliyor. 

 

“…İkindi olmuştu, Araratlılar uçakların izini takip etmeye gittiler. Biro Heski’nin kardeşi Eyüp Ağa ve Musa Herki’nin ekibinden birkaç kişinin de içlerinde bulunduğu on-on iki mücahit uçağın nöbetçilerine ulaşmayı başarmışlar ve savaşanları oyalamaya başlamışlar. Askerlerin konumu çok uygundu. ‘Dudkan’ köyüne yakın münferit tepelerdeki mevzileri tutmuşlardı…”

 

General İhsan Nuri Paşa kitabı, sadece bir komutanın hayat hikayesi değil, bir halkın ulusal kurtuluş mücadelesi için verdiği çabanın da önemli bir kesitini sunması açısından önemli bir eser niteliği taşıyor. 

 

MA / Abdurrahman Gök