İZMİR - AKP döneminde maden ocaklarında yaşanan özelleştirme ve taşeron işçi çalıştırmanın hız kazanmasıyla birlikte yaşanan maden kazalarında resmi rakamlara göre, en az 921 işçi yaşamını yitirdi.
Bartın’ın Amasra ilçesinde 14 Ekim 2022'de Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne ati bir maden ocağında yaşanan patlama sonrası 41 işçi hayatını kaybetti. Türkiye, maden kazaları sonucu yaşanan ölümlerde dünyada ilk sıralarda yer aldı. Dünyanın en büyük kömür üreticilerinden Çin'de, 2008 yılında 100 milyon ton başına düşen ölüm sayısı 127 iken, Türkiye'de bu sayı 722 olarak kaydedildi. 1941 yılından bu yana Türkiye’de 3 binden fazla maden işçisi hayatını kaybetti. Alınmayan önlemlerin yanı sıra Soma ve Ermenek gibi toplu katliamlarda yaşanan cezasızlık politikası maden ocaklarını ölüm yuvalarına çeviriyor.
Özellikle AKP döneminde maden ocaklarında özelleştirme ve taşeron işçi çalıştırmanın hız kazanmasının ardından kayıtlara geçen kazalarda resmi rakamlara göre, en az 921 işçi yaşamını yitirdi. Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) de SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) istatistik yıllıklarının verilerine dayanan Maden Raporu’na göre, Türkiye’de AKP iktidarının 2003-2021 yılları arasında taş kömürü ve linyit madenlerinde çalışan toplam 152 bin 698 kişi iş kazası geçirdi, en az 921 kişinin yaşamını yitirdi.
Maden ocaklarından ölümler AKP döneminde bir hayli artarken, her katliam sonrası yetkililerin “Sorumlulardan hesap soracağız” sözleri de havada kaldı. Son dönemde Soma ve Ermenek’te yaşanan katliamların davalarında sorumlular, işçi başına 1 sene bile ceza almazken, işçileri tekmeleyen özel kalem müdürleri ateşe olarak konsolosluklara atandı.
AKP döneminde meydana gelen bazı maden katliamlarında yaşananları ve dava süreçlerini derledik.
19 ÖLÜME, 5 YIL HAPİS
Bursa Mustafakemalpaşa ilçesinde 10 Aralık 2009 maden ocağında gerçekleşen grizu patlamasında 19 maden işçisi yaşamını yitirdi. Olayla ilgili Bursa 3’üncü Ağır Ceza Mahkemesi'nde “taksirle birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet vermek ve yaralamak” suçundan yapılan yargılamada maden ocağı sahibi Nurullah Ercan ile yönetim kurulu üyeleri Orhan Latif Ercan ve Kasım Karataş, önce 6 yıl hapis cezasına çaptırıldı. Mahkeme daha sonra sanıkların cezasını 5 yıla indirdi. Maden Ocağı İşletme Müdürü Hayrettin Çelik, taşeron firmanın sahibi Fahrettin Şolpan ve Ocak Vardiya Şefi Bayram Erdoğan hakkında ise önce 8 yıl hapis cezası kararı veren mahkeme, daha sonra bu cezayı 6 yıl 8 aya indirdi. Cezalarda ertelemeye gitmeyen mahkeme, Ahmet Yalvaç'ın ise beraatine hükmetti.
5 SANIĞA 5 YIL CEZA
Karaman Karadon ilçesinde 17 Mayıs 2010 tarihinde Türkiye Taşkömürü Kurumuna ait Karadon Müessese Müdürlüğü'nün kömür ocağında meydana gelen grizu patlamasında 30 işçi yaşamını yitirdi. Kaza sonrası hazırlanan bilirkişi raporuna göre, galeri açmak için yapılan dinamit patlatma işleminden sonra açığa çıkan metan gazının tahliye edilmemesi patlamaya sebep oldu. Gerekli yalıtımı yapılmayan makinelerden çıkan elektrik ise madendeki gazın alev almasına yol açtı. Patlamadan 4 yıl sonra Zonguldak 2'nci Ağır Ceza Mahkemesi, 3 Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) yöneticisinin de aralarında bulunduğu 5 sanık, 5 ile 10 yıl arasında değişen hapis cezasına çarptırdı.
SOMA’DA FITRAT VE İŞÇİLERE TEKME
Türkiye tarihinde yaşanan en büyük katliamlardan biri olan Manisa'nın Soma ilçesinde madende yangın çıkması sonucu, 301 işçi hayatını kaybetti. 13 Mayıs 2014 yılında yaşanan katliam sonrası bölgeye giden dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, ''Arkadaşlar yani biz bir defa bu tür kömür ocaklarında bu olanları, lütfen buralarda bu olaylar hiç olmaz diye yorumlamayalım. Bunlar olağan şeylerdir. Literatürde iş kazası denilen bir olay vardır. Bunun yapısında fıtratında bunlar var. Hiç kaza olmayacak diye bir şey yok” açıklamasını yaptı. Bu açıklama sonrası Erdoğan’ı protesto eden halka polis saldırısı gerçekleşirken, Erdoğan’ın Özel Kalem Müdür Yardımcısı Yusuf Yerkel madenci yakınlarını tekmelerken görüntülendi.
SORUMLULARA CEZA YOK
Yaşanan katliamın yargılaması da aynı şekilde sürerken, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nde "Olası kastla insan öldürme", "Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama", "Bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümü ile birlikte birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma", "Taksirle birden fazla kişinin ölümü ile birlikte birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma" suçlamalarıyla açılan davada sorumlulara ödül gibi cezalar verildi. Mahkeme heyeti, Soma Kömürleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan hakkında "bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümüne ve yaralanmasına neden olma" suçundan 20 yıl, maden mühendisleri Adem Ormanoğlu ve Efkan Kurt hakkında ise 12 yıl 6'şar ay hapis cezası kararı verdi. Bilirkişi raporlarında acil eylem planı yöneticisi olarak tespit edilen sanık Haluk Evinç ise beraat etti.
KARAMAN İÇİN ‘HESAP SORULACAK’
Ardından Karaman Ermenek ilçesinde 28 Ekim 2014 tarihinde, Has Şekerler Madencilik’e ait kömür madeninde su baskını sonucu 18 işçinin mahsur kalarak hayatını kaybetti. Madende incelemelerde bulunan dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu "İhmal varsa hesap sorulur" derken, Cumhurbaşkanı Erdoğan Soma’da yaşanan facianın ardından madenciler lehine getirilen düzenlemeleri hazmedemeyen işverenlerin olduğunu belirterek, "Bunun bazı sıkıntılar doğuracağı belliydi" diye konuştu. Olayla ilgili bir çok ihlal ortaya çıkmasına rağmen yine hesap sorulmadı.
İŞÇİ BAŞINA 1 YIL CEZA
Maden faciasıyla ilgili soruşturma kapsamında Ermenek Ağır Ceza Mahkemesinde açılan davada, 3'ü tutuklu 16 sanığın yargılanmasına 15 Haziran 2015'te başlandı. Mahkeme, 20 Temmuz 2016'daki duruşmada, tutuklu sanıklar maden ocağının sahibi Saffet Uyar ve teknik nezaretçi Ali Kurt'un da aralarında olduğu 7 sanığa, 3 yıl 1 ay ila 18 yıl 9 ay arasında ceza verdi. Diğer sanıklar ise beraat etti. Yapılan itirazlar üzerine, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesinde 13 Eylül 2017'de görülen karar duruşmasında sanıkların cezaları artırdı. Saffet Uyar, Ali Kurt ve maden sahasının ruhsat sahibi Abdullah Özbey'in cezaları 19 yıl 3'er aya çıkarılırken, Yavuz Özsoy'un cezası 18 yıl 9 aydan 21 yıla, tutuksuz sanıklardan Has Şekerler Madencilik şirketinin maden mühendislerinden Cemile Karaca'nın cezası 6 yıl 8 aydan 13 yıl 10 ay 20 güne çıkarıldı. 5 yıl 6 ay hapis cezası verilen iş güvenliği uzmanı tutuksuz Engin Yetim de beraat etti.
SİİRT’TE UYARIYA RAĞMEN GELEN KATLİAM
Siirt Şirvan ilçesinde ise 17 Kasım 2016 tarihinde bakır madeninde yaşanan patlama sonrası 16 işçi yaşamını yitirdi. Kazanın olduğu gün 12 yıldır işletilen madende daha önce de çeşitli kazalar yaşandı. Yapılan incelemelerde 25 Temmuz 2016'da da madende toprak kayması yaşandığı ve mal kayıplarının yaşandığı, ayrıca maden sahasında çeşitli büyüklüklerde çatlaklar açıldığı ancak maden işletmecilerin bu durumu dikkate almadıkları ifade edildi. Şirket, 19 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, Siirt Madenköy bölgesindeki bakır madeninde uzun üretim sürecinin yarattığı yıpranmalar ve teknolojik eskimenin neden olmaya başladığı verimlilik düşüşüne karşı önlem almak için tesiste kapsamlı bir bakım-onarım sürecine ihtiyaç duyulduğu ve 19 Ağustos'tan başlayarak üretime altmış gün ara verilmesine karar verildiği bildirildi. Maden sahasındaki çalışmaların ardından 19 Ekim'de yeniden üretime başlandı.
PATLAMA, GÖÇÜK VE YANGINLAR CAN ALDI
Yaşanan bazı maden kazaları ise şöyle:
* 22 Kasım 2003 tarihinde Karaman Ermenek ilçesinde, özel bir firmanın işlettiği kömür ocağında grizu patlaması sebebiyle 10 işçi yaşamını yitirdi.
* 8 Eylül 2004 tarihinde Kastamonu Küre ilçesinde bulunan yer altı bakır ocağında meydana gelen yangında 19 işçi öldü.
* 23 Şubat 2010 tarihinde Balıkesir'in Dursunbey ilçesine bağlı Odaköy'de, maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 17 işçi ölürken, 30 işçi de yaralandı.
* 7 Temmuz 2010 tarihinde Edirne'nin Keşan ilçesine bağlı Küçükdoğanca mahallesindeki madende çıkan yangın ve oluşan göçük sebebiyle 3 işçi öldü.
* 8 Ocak 2013'te, Zonguldak'ın Kozlu ilçesinde, Türkiye Taşkömürü Kurumu'na ait kömür ocağında metan gazı patlamasının yol açtığı göçük sebebiyle 8 işçi öldü.
* 18 Ocak 2013'te Manisa'nın Soma ilçesinde bir maden ocağında demir ayakların düşmesi sonucu 1 işçi yaşamını yitirdi.
* 1 Haziran 2014'te Maraş'ın Elbistan ilçesinde bir maden ocağında kömür kırma makinesinin başına çarpması sonucu 1 işçi hayatını kaybetti.
* 11 Haziran 2014'te Şırnak'ın Kemerli mahallesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 3 işçi öldü.
* 18 Haziran 2014'te Şırnak'ın Dağkonak mahallesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi öldü.
* 1 Kasım 2014'te Bartın'ın Amasra ilçesinde bir maden ocağında meydana gelen göçükte 1 işçi hayatını kaybetti, 1 Çinli işçi de yaralandı. Aynı gün Zonguldak'ın Gelik beldesinde ruhsatsız olarak işletilen kömür ocağında vagon çarpması sonucu 1 işçi yaşamını yitirdi.
* 6 Kasım 2014'te Elazığ’ın Alacakaya ilçesinde bir maden ocağında düşen kaya parçasının altında kalan 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de yaralandı.
* 19 Kasım 2014'te Bingöl'ün Genç ilçesinde bir maden ocağında kamyonun altında kalan 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de ağır yaralandı.
* 21 Ocak 2015'te Sivas'ın Gemerek ilçesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de yaralandı.
* 7 Şubat 2015'te Muğla'nın Fethiye ilçesinde bir maden ocağında yerinden sökülen kaya parçasının altında kalan 1 işçi öldü.
* 10 Mart 2015'te Türkiye Taşkömürü Kurumu'nun Zonguldak'ın Karadeniz Ereğli ilçesine bağlı Kandilli beldesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de yaralandı.
* 8 Haziran 2015'te Amasya'nın Suluova ilçesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi hayatını kaybetti, 2 işçi de yaralandı.
* 21 Temmuz 2015'te Muğla'nın Milas ilçesinde bir maden ocağında devrilen direğin altında kalan 1 işçi öldü.
* 27 Temmuz 2015'te Ankara'nın Nallıhan ilçesinde bir maden ocağında malzeme taşıyan vagonun çarpması sonucu 1 işçi öldü.
* 13 Ocak'ta Manisa'nın Soma ilçesinde meydana gelen kaza sonucunda 1 işçi hayatını kaybetti 1 işçi yaralandı.
MA / Tolga Güney