Federe Kürdistan Bölgesi'nde 25 Eylül’de yapılan "Bağımsızlık" referandumu tüm taşları yerinden oynattı. Irak ordusu ile Heşdî Şabî güçleri, DAİŞ işgalinin ardından “tartışmalı bölgeler”de hakimiyet kuran Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (YNK) 16 Ekim’de geri çekilmesiyle söz konusu bölgeleri teslim aldı. Böylelikle topraklarının yüzde 35'ini kaybeden Federe Kürdistan Bölgesi'nde KDP ile YNK birbirlerini suçlarken, her iki parti içinde iç hesaplaşma süreci başladı. Bölgedeki yeni süreç sadece Kürt partilerini değil, aynı zamanda uluslararası ilişkiler ve ittifaklarda da yeni arayışlara yol açtı. 

 

KDP

 

KDP ve Lideri Mesud Barzani'nin hesaplarının tutmadığı belirtiliyor. Uzun süredir Kürdistan’da seçimleri yaptırmayan, Rojava'ya gerekli desteği sunmayan, Türkiye'ye fazla yakınlaşan ve sarsılan prestijini referandumla toparlayarak seçimlerde “Kürtlerin tek temsilcisi" olma hazırlığını yapan Barzani ve KDP, daha da içinden çıkılmaz bir duruma sürüklendi. Referandumla devlet kurma kartını cebine koyarak seçime gitmeyi hesaplayan Barzani’nin, başarılı olması durumunda oğlu Mesrur’u aday yapacağı belirtiliyor. Seçim takvimi yeniden belirlemek üzere ertelenirken, durumu toparlama görevinin damat Neçirvan'a verildiği, denetiminin ise Mesrur’un yapacağı konuşuluyor. Mesrur’un başkanlık hayali başka bahara kalırken, durumu toparlamakla görevlendirilen Neçirvan'a ise şans tanınmıyor. 

 

YNK

 

YNK'de Hêro Talabani ve Pawel Talabani, Lahor Şêx Cengi, Aras Şêx Cengi kanadının güçlendiği kaydediliyor. Bölgesel Hükümetin Başkan Yardımcısı Qubat Talabani'nin hükümet ve KDP ile ilişkilerde rol aldığı, ancak etkisiz kılındığı ifade ediliyor. Kulislerde Genel Sekreter Mele Bextiyar'ın istifa edeceği belirtiliyor. Yine Başkan Yardımcısı Kosret Resul Eli'nin ayrılmasının gündemde olduğu belirtilse de konu hakkında Resul ile Hêro arasında arabulucular aracılığı ile görüşmelerin sürdüğü ifade ediliyor.

 

Kosret Resul ile birlikte küskünler listesinde yer alan diğer bir isim olan Kerkük civarındaki 70'inci Güçler Komutanı Cafer Şêx Mistefa ve Mela Bextiyar'ın Kerkük Valisi Necmedîn Kerim ile birlikte YNK'nin içindeki KDP'liler olarak bilindiği, vali aracılığı ile zenginleşseler de siyaseten çöktükleri belirtiliyor. Valinin, KDP'ye katılması, YNK'nin Genel Sekreterliğine ise Pawel Talabani'nin getirilmesi bekleniyor. YNK'ye bağlı peşmergelerin ise Anti Terör Güçleri Komutanı Lahor Şêx Cengi'ye teslim edileceği belirtiliyor. YNK ile Bağdat'ın 140'ıncı madde kapsamındaki yerlerde 2014 öncesi gibi ortak yönetim oluşturacakları, yetkilerin paylaşılacağı ifade ediliyor. 

 

İşler bu halde yürürse KDP kuzeyde Behdinan bölgesine sıkıştırılmış olacak.

 

GORAN

 

Goran Hareketi'nin siyasi boşluktan güçlenmesinin önünün açık olduğu belirtiliyor. Goran'ın önündeki en büyük engelin ise, başındaki Omer Seyîd Elî’nin siyasette tecrübesiz olması görülüyor. 

 

YEKGİRTÛ

 

Bahadîn Selahadîn liderliğindeki Yekgirtû, Mısır kökenli Müslüman Kardeşler (İhvan) geleneğinden geliyor. AKP'nin bölgedeki versiyonu kabul edilen, KDP'ye de yakın durduğu, bu sebeple de büyümesinin beklenmediği ifade ediliyor.

 

KOMALA

 

Ali Bapir liderliğindeki Komala, Goran ile birlikte hareket ediyor. Mele Kirekar geleneğinde denilen Selefi gelenekten geliyor. ABD 2000'lerde Halepçe'de Komala'yı vurmuş, Ali Bapir'i de tutuklamıştı. Sonra serbest bıraksa da temkinli davranıyor. Bapir'e rol verilirse etkinleşebileceği ifade edilse de, Halepçe'yi aşamayacağı belirtiliyor. Kürtlerin selefi geleneğinden uzak durduğu ve hareketin marjinal kalacağı yorumları yapılıyor.

 

PKK

 

Bölgede özelikle son yıllarda varlığını her gün daha fazla hissettiren PKK, KDP ve YNK'nin engellerine güçleniyor. Etkin bir siyasetle atılım yapmasının önünün açık olduğu belirtilen PKK'nin, bölge siyasetinde daha etkin olması sürpriz olarak görülmüyor. Rojava'nın büyük oranda etkilediği bölgede, kısa vadede olmasa da PKK'nin kazanacağı ifade ediliyor. Özelikle son gelişmelerden Şengal'de alan genişleterek çıkan güçlerin, büyüyeceği belirtiliyor. PKK'nin bölgede diyalogu sürdürüp "üçüncü yol" olarak halklara çözüm yolu göstereceği kaydediliyor.

 

YENİ OLUŞUMLAR

 

YNK Genel Sekreter ikinci yardımcısı Berhem Salih, Demokrasi ve Adalet Cephesi ismiyle bir oluşum kurdu. Salih’in İngilizlerle yakın ilişkileri bilinmekle birlikte, seçimlerde bir şeyler koparabileceği, geniş bir uzlaşı olursa bölge başkanlığı için aday gösterilebileceği ifade ediliyor. Salih, daha önce bölgede başbakanlık, Irak Cumhurbaşkanlığı yardımcılığı da yaptı. Celal Talabani'ye yakınlığı ile bilinen Salih'in gelecekte rol oynayacağı belirtiliyor. 

 

Bir diğer isim ise, NRT Televizyonu'nun sahibi Şasuwar Ebdulwahid. Serveti ile bilinen Ebdulwahid, referandumda "Şimdi Hayır" kampanyasını yürüten bir isim. Siyasetten güçlü olamayan Ebdulwahid'in, seçimlere Yeni Nesil Listesi'yle gireceği belirtiliyor. Daha önce Berhem Salih'in muhasebecisi olarak bilinen Ebdulwahid'in seçimlerde 2 farklı liste vereceği dile getiriliyor. 

 

ABD

 

ABD, Türkiye ile ilişkiler, Rojava'ya yönelik tutumları ve Rusya ile yapılan petrol antlaşmasından dolayı KDP'yi artık kaldıramadığı genel kanı. Referandumun ertelenmesi önerisi kabul görmeyince de, KDP'nin burnunu sürtme politikasını devreye soktu. Onun için de operasyon başlar başlamaz "koordineli eylemler" diyerek durduğu yeri deklere etti. Her ne kadar güçlenen YNK kanadı İran'la anılsa da, askeri olarak eğiten ve donatanın ABD olduğu biliniyor. Bölgede ABD'nin askeri üsleri var. Hêro'nun geleneksel olarak İran'la dengeyi tutturma görevini üstlenip, diğer kadrolarla da ABD dengesini koruyacağı belirtiliyor. ABD, Irak'ı İran'a kaptırmak istemiyor. Irak'ın parçalanmasına izin verseydi, Bağdat'ı eli ile idare ettiği İbadi'yi zayıflatacaktı. Şimdi İbadi'nin elini güçlendirdi. Önceki gün Irak Yüksek Seçim Kurulu'ndan aldırılan 12 Mayıs 2018 tarihindeki parlamento seçimlerini bu kapsamda değerlendirmek gerekiyor. Federe Kürdistan seçimleri de belirsiz bir tarihe ertelenince, Irak ile YNK arasındaki ilişkilerin daha da güçlenmesi sağlanacak. Bu kapsamda ABD'nin Irak ile YNK'yi uzlaştırdığı ileri sürülüyor. 

 

TÜRKİYE

 

Türkiye, bölgedeki gelişmeleri “Kürt anasını görmesin” politikası ile değerlendirdiği için kendisini kazanan olarak görüyor. Kısa vadede kazanım olarak görülen bu düşüncenin, uzun vadede kaybettiğinin anlaşılacağı dile getiriliyor. İran, Türkiye'ye Kürt düşmanlığını havale ederek, kendisine alan açtı. Şimdi YNK ile ilişkilenmeye çalışabilirler, ancak bunun zor olacağı kaydediliyor. AKP'ye yakın medya organlarının, Pawel Talabani'yi konuşturması bu açıdan dikkat çekici. Barzani'ye yapılanların Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'a yönelik olduğu ve AKP'nin yeni fark ettiği kaydediliyor.

 

İRAN

 

Talabani ailesiyle sürekli yakın ilişki geliştiren İran'ın YNK'nin güçlenmesinden rahatsız olamadığı aşikar. ABD, İran'a bağlı olduğu söylenen ancak iki ana gövdeden oluşan Heşdî Şebî'yi ayrıştırabilir. Heşdi Şebi, Mehdi Ordusu ile Bedir Tugayları'ndan oluşuyor. Bedir Tugayları İran'ın siyasetini yürütürken, Mehdi Ordusu Iraklı Din Adamı Sadr'a bağlı. Bedir Tugaylarının tasfiyesi ve Mehdi Ordusu'nun Irak Ordusuna bağlanmasının ABD'nin yürüteceği siyaset olacağı kaydediliyor. ABD, radikal Bedir Tugaylarını bir kenara koyup, ılımlı Mehdi Ordusu'nu tercih edecektir.

 

IRAK

 

Referandum ve ardından işleyen sürecin en karlısının ise, İbadi liderliğindeki Irak olduğu ifade ediliyor. Dolayısıyla Nuri Maliki'nin siyaseten tükendiği ve İbadi dönemin uzayacağı şimdiden konuşulmaya başlandı.

 

MA / Erdoğan Altan