İç politikada Olağanüstü Hal (OHAL) uygulamalarıyla zor günler geçiren AKP iktidarı, NOTO’daki konum kaybı, AB ile soğuk ilişkiler, müzakerelerin dondurulması, silah satışının dondurulması, ekonomik yaptırım ve Suriye’deki gelişmelerle dış politikada tıkanıklık yaşıyor. Türkiye, Kürt sorunundan kaynaklı uluslararası ilişkilerde yaşadığı dar boğazı 7 başlıkta derledik.

 

NATO'DA KONUM KAYBI YAŞIYOR

 

Türkiye'nin uluslararası alanda en kritik stratejik ortaklığı Kuzey Atlantik Antlaşması Paktı (NATO) üyeliği. Türkiye'nin esas rolü Sovyetler Birliği'nin çevrelenmesinde merkez üssü olmasıydı. Sovyetlerin dağılmasından sonra bu rol kısmı olarak kaybolurken, Ortadoğu'da küresel ilişkilerinin yeniden şekillenmesi, ortaya çıkan bölgesel aktörlerin de etkisiyle Türkiye'nin önemi ve konumunda da değişikliklere yol açtı. Türkiye, Rus uçağını düşürmesi ardından NATO'yu acilen 5. Madde kapsamında toplantıya çağırması ve bu talebin reddedilmesinden sonra yeni konumuna neden olarak gösteriliyor.

 

15 Temmuz darbesine karıştıkları iddiasıyla iadesi istenen NATO’da görevli 200'e yakın Türk subayının Almanya'da iltica etmesi süreci farklı bir noktaya evirdi. NATO'nun Brüksel'deki komuta merkezinin "Önemli sırlarına sahip deneyimli Türk subaylarının terörist olması mümkün değildir" açıklaması NATO'nun Türkiye'ye yeni dönem yaklaşımı olarak değerlendiriliyor.

 

Yine NATO destekli koalisyon güçlerinin Suriye Demokratik Güçleri’ne (QSD) verdiği destek ve ortak operasyonlar da Türkiye'nin konum kaybına örnek veriliyor. 

 

Türkiye, Rusya’dan satın aldığı ileri sürülen S-400 savunma sisteminden kaynaklı da uyarılar peş peşe geldi. 

 

Birçok askeri ve uluslararası ilişkiler uzmanını göre, "Avrasyacı" generallerin oynadığı rol nedeniyle NATO'nun Türkiye’ye stratejik bilgi paylaşımını durdurdu.  

 

ABD İLE ORTAKLIKTAN MÜTTEFİKLİĞE

 

Türkiye-ABD ilişkileri de son dönemlerde oldukça gerilimli. ABD Senato’nun zaman zaman yaptığı açıklamalar sertliği gösteriyor. Senato Dış İlişkiler Konseyi Türkiye Sorumlusu Steven Cook, "Türkiye müttefikimiz ama artık ortağımız sayılmaz" sözleri ilişkinin düzeyini gösteriyor. 

 

ABD Senatosu Dış İlişkiler Komisyonu'ndan kıdemli üye Ben Cardin’in de, S-400 savunma sistemlerinin gündeme gelmesi ardından, “Eğer bu satış ilerlerse, öyle görünüyor ki bu, Rusya-İran-Kuzey Kore yaptırımları yasasının 231’inci maddesinin olası ihlalini oluşturur” açıklaması dikkat çekti. 

 

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu için ABD'ye giden Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, tutuklama kararı bulunan korumalarını Washington’a götürememesi tüm dünyada dikkat çekti. 

 

AB Bakanı Ömer Çelik'in, ABD'nin QSD ve Kürt güçlerine yaptığı silah yardımını işaret ederek, "Düşünebiliyor musunuz, bir terör örgütüne silah verenler, bize silah ambargosu uygulamaktan söz ediyorlar" açıklaması da, ilişkilerin geldiği boyutun itirafı olarak değerlendiriliyor.

 

ZARRAB DAVASI UZANABİLİR

 

Hükümetle yakın İran asıllı Türk vatandaşı Reza Zarrab'ın ardından Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla’nın ABD’de tutuklanması ve son olarak 17-25 Aralık sürecinin zanlılarından eski bakan Zafer Çağlayan'ın dosyaya eklenmesi iktidarı yakından ilgilendiriyor. Çağlayan'ın dosyaya eklenmesi ardından Erdoğan, "Pis kokular alıyorum" açıklaması yapmıştı. Kara para soruşturması ve İran'a yönelik ambargonun delinmesi konusunda genişleyen dosya AKP hükümetini içine çekebileceği düşünülüyor. Böyle bir durumda hükümetten birçok yetkilinin yurt dışına çıkamaması gündeme gelebilir.

 

BERLİN'DEN İLK KEZ EKONOMİ VE SİLAH TEHDİDİ

 

Türkiye'nin son dönemlerde en gergin ilişkisi, seçimlere doğru giden Almanya hükümetiyle. İlişkiler o kadar gerildi ki Alman basını "Berlin ilk kez ekonomik işkence aletlerini gösterdi" ifadesini kullandı. Almanya hükümeti, Türkiye ile yenilenecek Gümrük Birliği'nin yenilenmemesi çağrısı yaptı. Dış borcu 300 milyar doların bulan Türkiye'nin sanayi, dış ticaret ve doğrudan yatırımlarda kilit rol oynayan Almanya'nın ekonomik yaptırımlarında oldukça ciddi. 

 

Almanya’nın son zamanlarda Türkiye'ye silah satışının durdurulması için en net açıklama yapan ülke. Türkiye, başta Almanya ve ABD'den olmak üzere dünyada en çok silah tedarik eden 6'ncı ülke ve bu haliyle silah ambargosu Türkiye'nin yumuşak karnı.

 

TAM ÜYELİKTE BAŞARISIZLIĞA DOĞRU

 

İnsan hakları ve demokrasi konusunda Avrupa Birliği (AB) üyelik kriterlerini yerine getirmeyen Türkiye, 2005 yılında başlayan müzakerelerin askıya alınmasına neden olundu. AB liderler zirvesi Ekim ayında yapacağı toplantıda, Türkiye'nin üyelik süreci ele alınacak. 

 

KÜRDİSTAN REFERANDUMU

 

Irak Federe Kürdistan Bölgesinin bağımsızlık referandum kararına en sert tepkiyi Türkiye verdi. Ankara’nın açıklamalarına rağmen bölge hükümeti, 25 Eylül'de referandumu yapacağını belirtiyor. KDP ve AKP’nin "kazan kazan politikası" da bu süreçte tehlikeye gireceği konuşulurken, bağımsız Kürdistan realitesi Türkiye’yi bölgede daha da zor durumda bırakacağına benziyor. 

 

SURİYE'DE KÜRT ÇIKMAZI

 

Türkiye'nin, uluslararası ilişiklerde yaşadığı krizin merkezinde yer alan Kürt sorunu kendisini Suriye’de de dayatıyor. Türkiye’nin Kürt karşıtı tüm girişimlerine rağmen Kürtler, Suriye'de Rakka ve Deyr El Zor operasyonuyla manevra alanını genişletti. Suriye savaşının İdlib'te noktalanacağını belirten uzmanlar, radikal dinci örgütlere destek veren Türkiye'nin, burada da çıkmaz bir politikaya saplandığını ifade ediyor. 

 

MA / Deniz Nazlım